Kalundborg: Het historische hart van de Deense radio-uitzendingen

Aan de westkust van het Deense eiland Seeland, bij de stad Kalundborg, bevindt zich een van de belangrijkste en meest iconische zendlocaties van Denemarken. Al bijna een eeuw lang speelt de Kalundborg-zender een cruciale rol in de verspreiding van radiosignalen in Denemarken en ver daarbuiten. Van de vroege jaren van middengolfuitzendingen tot de recente overschakeling naar digitale radio en moderne communicatie, deze locatie heeft talloze technologische veranderingen doorstaan en blijft een belangrijk knooppunt in de Deense omroepgeschiedenis.

De oprichting en vroege jaren van de zender
De Kalundborg-zendlocatie werd in 1927 opgericht als onderdeel van de uitbreiding van de nationale radio-uitzendingen in Denemarken. In die tijd was radio een van de meest innovatieve en invloedrijke communicatiemiddelen, en Denemarken wilde een krachtig netwerk opbouwen om het hele land van uitzendingen te voorzien.

Kalundborg werd strategisch gekozen als locatie vanwege de geografische voordelen. De stad ligt aan de westkust van Seeland, waardoor het radiosignaal gemakkelijk over grote delen van Denemarken en de omliggende landen kon worden verspreid. De zendmast werd gebouwd op een open terrein nabij de kust, waardoor de radiosignalen optimaal konden worden uitgezonden zonder verstoring door stedelijke bebouwing.

De groei en technologische ontwikkelingen
In de beginjaren werd Kalundborg gebruikt voor middengolfuitzendingen (AM), die een groot bereik hadden en eenvoudig te ontvangen waren op de vroege radioapparaten. Gedurende de 20e eeuw werd de zender verschillende keren gemoderniseerd en uitgebreid om de dekking en signaalkwaliteit te verbeteren.

Een van de belangrijkste uitbreidingen vond plaats in 1951, toen een nieuwe middenfrequentie-zender in gebruik werd genomen. Dit verhoogde het zendvermogen aanzienlijk, waardoor de uitzendingen verder reikten dan Denemarken en ook delen van Zweden, Noorwegen, Duitsland en zelfs Nederland konden bereiken, vooral ’s nachts wanneer de radiogolven verder reizen door de atmosfeer.

Daarnaast kreeg Kalundborg een langegolfzender die werd gebruikt om nog grotere afstanden te overbruggen. Op 243 kHz kon deze zender Denemarken en de omliggende landen voorzien van duidelijke en storingsvrije radio-uitzendingen.

Gebruikers van de Kalundborg-zender
De belangrijkste gebruiker van de Kalundborg-zender was de Deense publieke omroep (DR – Danmarks Radio), die vanaf de oprichting tot op de dag van vandaag verantwoordelijk is voor nationale radio-uitzendingen.

• DR P1: Dit is het oudste radiokanaal van Denemarken en richt zich op nieuws, actualiteiten, cultuur en debat. Het was jarenlang een van de voornaamste programma’s die via Kalundborg werden uitgezonden.
• DR P3: Dit station, dat zich meer richt op muziek en entertainment, maakte in sommige periodes gebruik van de zender.
• Nieuws- en nooduitzendingen: De Kalundborg-zender speelde ook een belangrijke rol bij noodcommunicatie, vooral tijdens de Koude Oorlog en latere crisissituaties, waarbij het diende als een betrouwbare bron voor overheidsmededelingen.

Naast DR waren er in de loop der tijd ook andere organisaties die gebruik maakten van de krachtige zender, waaronder internationale radio-uitzendingen die via Kalundborg een groter publiek in Scandinavië en Noord-Europa bereikten.

Het bereik van de Kalundborg-zender
De zender op 243 kHz had een vermogen van 250 kW, waarmee het heel Denemarken en grote delen van Zuid-Zweden, Noord-Duitsland en delen van Polen kon bereiken. Bij gunstige weersomstandigheden en tijdens de nacht kon het signaal zelfs in delen van Noorwegen, Finland en de Baltische staten worden opgevangen.

In de tijd dat middengolf en langegolf nog veel werden gebruikt, was Kalundborg een van de meest invloedrijke zendstations van Scandinavië. Dit was vooral belangrijk voor Denen die in het buitenland woonden of werkten, omdat zij via deze zender gemakkelijk op de hoogte konden blijven van nieuws en ontwikkelingen in hun thuisland.

De veranderingen in de radio-industrie
In de late 20e en vroege 21e eeuw veranderde het radiolandschap drastisch. De opkomst van FM-radio, digitale uitzendingen (DAB) en internetradio zorgde ervoor dat de vraag naar langegolf en middengolf sterk afnam. Dit leidde tot een afbouw van traditionele AM-uitzendingen in veel Europese landen.

In 2007 werd de middengolfzender van Kalundborg uitgeschakeld, waardoor een tijdperk van bijna 80 jaar aan AM-uitzendingen werd afgesloten. De langegolfzender op 243 kHz bleef echter actief tot 31 december 2019, toen ook deze frequentie definitief werd uitgeschakeld. Dit betekende dat Kalundborg niet langer functioneerde als een traditionele radiozender, maar nog wel operationeel bleef voor andere toepassingen.

De huidige functie van de zendlocatie
Hoewel de traditionele radio-uitzendingen vanuit Kalundborg zijn gestopt, wordt de infrastructuur nog steeds gebruikt voor verschillende communicatietoepassingen. De zendlocatie wordt tegenwoordig ingezet voor maritieme communicatie, wetenschappelijke projecten en nooduitzendingen.

Daarnaast wordt de plek beschouwd als een belangrijk erfgoed van de Deense omroepgeschiedenis. De zendmast en de bijbehorende gebouwen blijven behouden als een herinnering aan de tijd waarin radio de primaire bron van informatie en entertainment was voor miljoenen luisteraars.

Afbeelding: De Kalundborg-zender (foto's Wiki Commons)