Doorzoek de gemeenschap

Deze column en die van volgende week is andermaal een terugblik in een aantal onderwerpen met betrekking op het jaar 1967. Mijmeren over toen is altijd leuk en dus maar eens diep graven over wat we eigenlijk aan aanbod kregen bij bijvoorbeeld de publieke omroepen. Het was de tijd dat het beluisteren van het merendeel van de Britse zeezenders verleden tijd was geworden, dit middels de in augustus van dat jaar in dienst getreden Marine Offences Act. Radio Caroline was met zowel de MV Fredericia als de MV Mi Amigo als Caroline International nog actief en was naast Radio Veronica nog het enige ‘vrije’ wat we konden horen op de middengolf. Dus werd het ook meer Radio Luxembourg, Hilversum 3 en andere stations beluisteren. Vaste prik op de vroege zondagochtend was het luisteren naar de VARA via Hilversum 1. Programma’s begonnen in de tijd om 8 uur in de ochtend met ‘Weer of geen weer’. Bert Garthoff en Leo de Beer brachten zeven kwartier de mooiste items die je aan de radio kluisterden en uit de regio Groningen was wekelijks om zes minuten na negen Fop I Brouwer te beluisteren met het item ‘Over al wat leeft en groeit en ons steeds weer boeit.’ Overschakelen naar Hilversum 3 bracht vervolgens ‘Pyamissimo’ een programma dat voornamelijk easy listening bracht. Om tien uur op Hilversum 3 was het ‘Juist op Zondag’ `dat weer werd gevolgd door nog meer ‘slijmende’ easy listening klanken in Willem Duys ‘Muziek Mozaiek.’ In de middag werd er wel eens geluisterd naar Ringo, een VARA programma onder de noemer ‘Beat en Popfestival’ waarin Nederlandse en Belgische artiesten optraden met begeleiding van Charlie Nederpelt en het VARA Dansorkest. Gastarbeiders waren er in Nederland op dat moment vooral uit landen als Italië, Spanje en Turkije en de eerste programma’s voor buitenlanders bij de publieke omroep waren op de zondagmiddag te horen via Hilversum 3. ‘Rome – Ankara – Madrid was er om 2 uur maar ook ‘Athene 0- Rabat – Belgrado’ was er wekelijks. Belcanto Concert op de BRT was vaste prik in ons gezin en ook de voetbaluitslagen met Frits van Turenhout of een bezoekje aan het Zuiderdiep in Groningen waar alle voetbaluitslagen, landelijk en regio Groningen op schoolborden werden gepresenteerd, hoorde bij het zondagse vertier. Met de neuzen op de ramen stonden de fans te wachten op de uitslagen van hun favoriete ploeg. In mijn geval destijds Amicitia VMC. Roomser dan rooms en dus mocht er ook niet voor half 3 worden gevoetbald. Terug naar de radio en de 245,3 meter op de middengolf. In laag vermogen was er die dag in het kader van ‘De Luther week’ een lezing te horen onder de titel ‘Dr. Luther geeft ons in 1967 een injectie’. Het was een week eerder opgenomen op zondag 22 oktober 1967. De man die de lezing deed was Ds. Geert Toornvliet, die niet veel later zou worden verbannen uit de gemeente Radio Bloemendaal maar zijn woord vervolgens kwijt zou kunnen via de diverse zeezenders. Zijn collega Johan Maasbach zou pas in 1970 via de golflengtes van RNI voor het eerst op een zeezender te beluisteren zijn maar in 1967 galmde hij om kwart voor acht in de zondagochtend al door de ether op de 208, ofwel Radio Luxembourg. Een station waar later op de zondagochtend, half elf precies, het programma ‘Favorieten Express’ werd uitgezonden. En altijd was er nog een uitweg om leuke programma’s te beluisteren op de zondag via Radio Veronica, hoewel de ‘Fant Brush Out Hairspray’ me af en toe wel te veel was. Straks meer over de maandagen op de radio. 1967 was het jaar dat officieel de 2,5 miljoenste televisie werd geregistreerd in Nederland. Wat een pech voor de gelukkige. Hij had voor zijn gezin net een nieuwe zwart-wit televisie aangeschaft, dat hij meteen weer van de hand kon doen. Als gelukkige kreeg hij namelijk een kleurentelevisie aangeboden. In Den Haag werd de jaarlijkse Katholieke Onderwijsdag gehouden waar ook het onderwerp televisie aan bod kwam. De filmcriticus P. van den Ham kwam tot een opmerkelijke uitspraak: ‘Televisie is kauwgum voor de ogen’. Maar er was ook een andere aanbeveling te beluisteren en wel van dr. Vulpen van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij vond dat er tussen de diverse televisie en radioprogramma’s lange pauzes dienden te komen waardoor de kijkers en luisteraars zouden kunnen overdenken door te gaan met het kijken dan wel luisteren of te stoppen. Tja, ook toen had iedere radio en televisie een ‘aan en uit knop’ waarbij je als individu zelf kon beslissen wanneer het tijd was iets anders te gaan doen. De Leeuwarder Courant bracht een stukje over televisiereclame: ‘Het is een groots opgezet psychologisch offensief tegen de consument, wiens zwakke punten eerst door psychologen zijn blootgelegd en wiens gevoeligheden vervolgens door andere specialisten worden gestreeld. In Nederland is het echter nog een proberen want het zijn bewegende advertenties, die evenwel de feitelijke mededeling moeten ontberen, omdat in zo’n filmpje gewoon niet genoeg tijd en ruimte voor andere presentatiemogelijkheden zijn. Over enige jaren zijn de televisiereclamefilms even geraffineerd als nu in de VS.’ Tja, oktober 1967, de maandagen. Ik was al ruim een jaar aan het werk en mijn ‘jongste bediende periode’ voorbij. Ik kon een keus maken van mijn werkgever, het Provinciale Elektriciteit Bedrijf voor Groningen. Het was of werken op de afdeling ‘Boekhouding’ of ‘Overplaatsing’. Ikzelf was voor het laatste met daarbij de gedachte dat ik zou gaan werken voor Gerrit Huizenga, toenmalig hoofd Archief en Bibliotheek. Piet Bolhuis, afdeling Boekhouding en Facilitaire Zaken, vond het beter dat ik overgeplaatst werd naar de Reitemakersrijge, om de inventarisatie bij te houden van alle elektriciteitsmeters. Dat heb ik, op de vijfde verdieping van het pakhuis in de binnenstad van Groningen, vervolgens vijf maanden volgehouden. Ook in oktober 1967 zat ik de administratie aldaar bij te houden met daarbij de klanken van Hilversum 3, immers de collega’s wilden niet anders. De maandag begon met NCRV geluiden via het programma ‘Fit’ met als reden klaar wakker te worden vanaf 9 uur. Net of we dat nog niet waren op die tijd, immers het werken nam om 8 uur in de ochtend al een aanvang. Om 10 uur kwam vervolgens ‘Pop Station’, ja ook NCRV, een programma vol met plezierige Popmuziek en samengesteld door onze allen bekende Skip Voogd. De TROS nam het programma om 12 uur over met allereerst een aflevering van ‘Aktua’ met daarna het programma ‘Als dat zou kunnen’. Het werd gepresenteerd door Annet de Langen. De TROS, net een nieuwe loot aan het omroepbestel, had niet al te veel zendtijd en dus was het een uur later al tijd voor Echo, de actualiteitenrubriek van de KRO. Men had om 7 minuten na 1 het programma ‘TNT’, ofwel knalmuziek tot 2 uur. Als je heden ten dage zoekt in ‘Google’ op TNT en de KRO kom je alleen terecht bij het bedrijf dat pakjes en post verzorgd. Verder was het allemaal niet zo bijzonder op de middag want ‘Kick’ met muziek en sportinfo bracht ook niet het gevoel echt iets bij te dragen aan het nationale popstation. Wel vond ik, maar dan was ik al thuis, het programma ‘Draaijijofik’ wel leuk. Ted de Braak bracht op een komische manier de verzoeken voor mevrouw en meneer en als het meezat ook nog voor de jeugd. Tja, en om 6 uur in de middag ging het station destijds al weer op slot. Volgende week meer over mijmeringen naar 1967. Hans Knot, 4 juli 2020

TROS Hilversum 3 - Ferry Maat Top 40 101074 1600-1800 https://pixeldrain.com/u/p8CESMMV

19820321 TROS Hilversum 3 - 16.02 - 16.33 Ferry Maat Gouwe Ouwe Club https://pixeldrain.com/u/cp9mMLWX 19820321 TROS Hilversum 3 - 16.33 - 17.00 Ferry Maat Gouwe Ouwe Club https://pixeldrain.com/u/oBx4XhwH

Hoi, is er iemand die nog een verdwaalde opname heeft van '13 Speciaal, Praatpaal 15 of De Zwevende Hemel met Birgit Gantzert bij de AVRO (1976-1986). Ze is woensdag te gast in onze KX-serie, ik heb wel het een en ander van haar, maar een aanvulling is altijd welkom. Met name de uitzending van de Nationale Hitparade uit juli 1983 waarin zij te gast was als ZIP zou ik graag hebben (en zelf graag terughoren). Groeten, Edwin

Ik ben op zoek naar een opname van het programma van Erik de Zwart van 8 oktober 1982. Dit was de eerste lange uitzenddag op Hilversum 3 toen Veronica B omroep was geworden. Het gaat om het programma van 12:00 tot 13:30 met Erik de Zwart. Wie kan mij daar mee helpen? Grt, Peter

Uit het archief van Hans Hoogendoorn en veel dank daarvoor, want ik heb die uren helaas zelf nooit gehoord en achteraf pas terug kunnen luisteren, nogmaals dank je wel. 19710226 NOS H3 Top 30 16.03-16.50u Joost de Draaijer https://pixeldrain.com/u/J7OZuI4w 19710226 NOS H3 Top 30 17.17-17.59u Joost de Draaijer https://pixeldrain.com/u/aRJpnVr6

Nieuws fragmenten-63 min-1974-1983-deel 2 https://pixeldrain.com/u/BtvW3716

Het muziekje is van 'Lost in space 1 & II van John Williams en Neil Norman'.

Van de Golden Radio NL server TROS Hilversum 3 - 01011976 - 2006-2100 Uur - Ferry Maat - Soul Show https://pixeldrain.com/u/2-olcAhq

https://foefur.stackstorage.com/s/jPJM4Jhn4BmLXvd

volledige uitzending in HQ https://foefur.stackstorage.com/s/OErN9Viv5BOAq41

Terug in de tijd en herinneringen ophalen aan het jaar 1965. Nederland kende toen sinds enkele maanden een derde radiostation – Hilversum 3 - dat gevuld werd met programma’s verzorgd door de publieke omroeporganisaties, destijds ook wel vaak ‘de zuilen’ genoemd. Nog lang niet 24 uur per etmaal en alleen met uitzendingen via de FM. Het station diende nog goed in de markt te worden gezet. Tegelijkertijd was daar een aantal zeezenders dat veelvuldig door de Nederlanders, vooral de jongeren, werd beluisterd. Te denken valt aan Radio Veronica, Radio Caroline en Radio London. Op 15 december 1965 werden de namen bekend gemaakt van de beste Nederlandse en buitenlandse deejays. Voor Nederland stond op nummer 1 Joost de Draaijer van Radio Veronica met op plaats 2 Herman Stok van de VARA en op plaats 3 Jos Brink, die voor de NCRV programma’s maakte. De beste buitenlandse deejays waren te vinden in Duitsland en op zee met op nummer 1 Chris Howland en met Dave Dennis (Radio London) op 2 gevolgd door Tony Blackburn (Radio Caroline). De hitlijst van de deejays had tot gevolg dat in de kranten van de Gemeenschappelijke Persdienst er zo het een en ander werd geschreven hoe radio in 1965 gemaakt kon worden. Men stelde direct dat er eigenlijk geen vergelijking mocht worden gemaakt tussen de Nederlandse deejays met hun collega’s in het buitenland. Men haalde aan dat er een verschil was tussen samenstellers van radioprogramma’s die hun teksten lieten voorlezen door omroepers terwijl er ook presentatoren waren die hun eigen teksten schreven en via de microfoon brachten. De ouderwetse manier van radio maken. De schrijver van het artikel vond dat de laatste categorie behoorde tot de echte deejays. Hij voegde eraan toe dat in het buitenland, lees op de zendschepen, de deejays zelf in de studio achter de knoppen zaten, terwijl in Hilversum – het metropool van de Nederlandse zuilenradio – de deejays afhankelijk waren van de technici. De schrijver van het GPD-artikel vervolgde met de conclusie: ‘het beroep platendraaier en -bespreker lijkt velen aanlokkelijk, al is het dan alleen maar om de onafzienbare discotheek, die zo denkt men tenminste, deze mensen tot hun beschikking hebben. Beatles te kust en te keur, country and western, Dave Berry's, Trea's, Shirley's en Willekes voor de zoete uurtjes en muziekjes van Eartha Kitt voor het late uur — voor velen lijkt zoiets het toppunt van verrukking.’ Volgens de journalist was het een eis dat iedere goede deejay een enorme platencollectie had naast een fabelachtige repertoirekennis. Maar toch kwam het merendeel van de gedraaide muziek bij de omroepen uit de discotheek van de Nederlandse Radio Unie (NRU), zoals het overkoepelende orgaan destijds heette. Door deze dienst werd heel goed in de gaten gehouden wat er zoal op de toenmalige platenmarkt leverbaar was en werd praktisch alles aangeschaft. Op Hilversum 1 en 2 werd er dagelijks rond de 10 uur aan muziek uitgezonden. Bij Hilversum 3 lag het aantal eind 1965 op rond de 8 uur. Radio Veronica, uitzendend vanaf zee, had al danig de muziekkeuze verlegd richting de jeugd en het onderzoek stelde dat bij Veronica op de 192 gemiddeld 7 uur per dag werd besteed aan de popmuziek. De betreffende journalist had zo ook zijn contacten bij de platenmaatschappijen aangewend om van die zijde enig commentaar te krijgen. Het hoofd van de afdeling artists relations – ja het gebruik van Engelstalige woorden sloop toen ook al de Nederlandse kranten binnen - stelde desgevraagd: “Wij attenderen de deejays regelmatig op het nieuwe materiaal van eigen bodem en op wat er in het buitenland interessant is. De deejays op hun beurt zoeken ook vaak contact met ons. Zij informeren bij ons vaak wanneer een buitenlandse hit nu ook in ons land uitgebracht gaat worden. Ze halen je haast je nieuwe plaatjes onder je vingers vandaan: hebben we vrijdags iets nieuws, dan willen zij het zaterdags al hebben — iets dat wij niet stimuleren: je creëert dan een bepaalde vraag waaraan wij nog niet meteen kunnen voldoen.” Vijf belangrijke punten waren er destijds die de verkoop van een plaat mogelijk konden bevorderen: de stimulerende verkoop via vertegenwoordigers, het plaatsen van advertenties, vrije publiciteit, een optreden op de tv en de zogenaamde radio plugging. Onder dit laatste verstond men het erin stampen van een bepaalde song, zoals vooral bij Radio Veronica gebeurde. Hierbij was het natuurlijk van groot belang dat deejays onder indruk kwamen van een bepaald nieuw product. Overigens ging het hier in Nederland volgens de journalist van de GPD er keurig aan toe. Omkoping van deejays kwam in het buitenland regelmatig voor, maar dat behoorde hier tot de onmogelijkheden. Het was volgens hem in Nederland trouwens ook niet gebruikelijk dat, zoals buiten de grenzen nog wel eens het geval was (bijvoorbeeld bij Don Camillo in Luxemburg), deejays tevens geïnteresseerd waren in het zelf oprichten van muziekuitgeverijen. Dat zou namelijk in de hand kunnen werken, dat er dan voornamelijk nummers uit de eigen uitgeverij gedraaid zouden worden. Alleen Joost de Draaijer had destijds een eigen muziekuitgeverij. Maar het zou nog enkele jaren duren dat dit problemen voor hem zou geven. Wel waren er voor deejays en programmasamenstellers soms merkwaardige moeilijkheden. Zo werd een tekst als ‘aan jou heb ik alles te danken’ verboden te draaien bij de NCRV op de radio daar de directie van mening was dat dit niet het geval kon zijn daar de luisteraar alles te danken had aan God. Uiteraard waren dubieuze woorden taboe. Luister maar eens naar de tekst van ‘Shame and Scandell in the family’ en je begrijpt dat een dergelijke song ook niet paste in de programmering van deze omroeporganisatie. Op een bekrompen manier, en niet alleen bij de NCRV, werd erop gelet dat vooral geen bespottende songs de radio zouden halen. De tijd stond even stil in december 1965.

Hallo, Heeft iemand misschien opnamen van de Veronica Popnacht (08-10-1982)? Alvast bedankt

Radiomakers hebben het allemaal diverse malen meegemaakt ter voorbereiding van een live-uitzending op locatie. Veelal tijdig aanwezig op de betreffende locatie om als in teamverband de nodige voorbereidingen te doen, zoals de microfoons en luidsprekers piepend hun laatste test te laten ondergaan, kabels en snoeren liggen overal in wirwar en dienen zo goed mogelijk te worden weggelegd en vooral her en der vastgelegd te worden. Dit gebeurde in februari 1969 ook onder leiding van producer Joop de Roo, die ook zoal zijn verdiensten had gehad bij de startperiode van wat werd geclaimd als de nationale popzender Hilversum 3. De Roo en zijn mensen begonnen aan de opnamen voor het muziekprogramma ‘Jazz in actie’, dat vanaf maandag 19 februari 1969 voor het eerst met aanwezigheid van publiek vanuit het Larense hotel zou worden geregistreerd voor uitzending. De Amerikaanse gastsolisten waren al binnen toen met de technische opstelling werd begonnen. Zo was er de zanger Mark Murphy die rustig en vriendelijk achter grote donkere brillenglazen de situatie in ogenschouw nam. De overlevering vertelt dat verder de aanwezigheid van de altsaxofonist Phil Woods opviel. Hij was nogal luidruchtig en wat aangeschoten. Volgens de Roo, die het ook opviel, was er niets mis mee want hij wist beslist dat Woods later als een God zou spelen. In 1969 nam Woods met het orkest van Chris Swansea trouwens het geweldige nummer ‘Guess What’ op, dat dagelijks zou langs komen nadat in 1971 op Radio Noordzee het programma ‘Driemaster’ werd opgestart. Het was destijds trouwens niet zonder reden dat musici anderhalf uur voor de opname al aanwezig waren. De hele opzet van de toen nieuwe vorm van ‘jazz in actie’ was juist dat zij beter zouden spelen, een fijnere sfeer gingen voelen dan in de studio, doordat zij direct contact hadden met een klein publiek. Ze hadden daardoor de kans wat te praten en te drinken met het publiek om vervolgens relaxed te gaan spelen. Joop de Roo hoopte op deze manier nog hogere ogen te gooien met het programma, dan hij al had gedaan met de studioversie. De bedoeling was, dat het programma altijd live werd opgenomen, de ene keer in het Amsterdamse Paradiso met experimentele musici, de andere keer in Laren, waar de meer traditionele moderne jazz aan bod zou komen. Laren werd trouwens het centrum van de jazzscene toen ook nog eens de TROS een aantal jaren later het programma Session live vanuit Nick Vollebregt’s Jazz Café ging brengen op de donderdagavond via Hilversum 3. Even iets meer over de persoon Joop de Roo. Direct toen hij als chef van de afdeling lichte muziek in dienst trad bij de Nederlandse Radio Unie, in januari 1967, ging Jazz in actie van start. Het betrof dus studiowerk van Nederlandse groepen, soms met buitenlandse solisten, maar ook concertopnamen geregistreerd in de Rotterdamse Doelen, met onder meer de big bands van Don Ellis en Francy Boland. Er werd bij de radio meer aandacht aan jazz besteed. De liefhebbers kregen in de gaten, dat zij niet meer zo als luisteraar werden verwaarloosd. Voor 1967 deden alleen de VARA en de VPRO geregeld jazz in hun programma's, de andere omroepen brachten praktisch geen jazz. De Roo kreeg van de programmaleiding van de NRU, later ondergebracht in de NOS, alle mogelijkheden want volgens hem waren ze geweldig vooruitstrevend om iets voor de minderheidsgroepen te doen op de radio. Joop de Roo was in 1960 in het radiowerk gestapt en wel bij de NRU op de muziekafdeling van de programmadienst. Enige jaren later werd hij bij de VARA producer van lichte muziekprogramma’s en viel daar onder meer op door de goede selectie die hij toepaste bij de keuze van de platen bij de diverse programma's. De Roo ging voor alles uit van een bepaald niveau. Eens stelde hij: “Mensen die 's avonds laat luisteren, doen dat meestal zeer bewust, daar dien je de muziek op aan te passen. Je kunt het nooit iedereen naar de zin maken, ook al is de muziek van een bepaald niveau. Vaak moet je op je eigen keus afgaan, hoewel die niet de boventoon mag gaan voeren natuurlijk." De Roo werkte na zijn dienstverband bij de VARA ook nog bij de AVRO en na zijn pensionering werkte hij als vrijwilliger bij het Conservatorium in Hilversum. In juli 2018 overleed hij op 88-jarige leeftijd. Hans Knot, 1 december 2018

Andermaal zaterdag en dus een nostalgische terugblik en wel naar 1970. Het beluisteren van de radio was in 1970 aanleiding voor een onderzoek in Nederland. Vier radiostations werden betrokken, namelijk de toenmalige Hilversum 1,2,3 en Radio Veronica. De luisterdichtheid van voornoemde stations bleek omgekeerd evenredig te zijn met de opleiding en de leeftijd van de luisteraars. De luisterdichtheid werd destijds hoger naarmate de opleiding lager was en lager, naarmate de leeftijd hoger was. Zie daar een van de conclusies destijds in een rapport uitgegeven door de afdeling Studie en Onderzoek van de NOS. Ook werd er door de onderzoekers geconstateerd dat 75% van het radiopubliek alleen lager onderwijs had genoten en dat verder 8% van het luisterpubliek van Hilversum 1 en 2 ook nog eens middelbaar onderwijs had genoten. De onderzoekers gaven aan dat het voor de omroepen misschien nuttig kon zijn te onderzoeken of het aanbod in programmering wel evenredig was aan het niveau van de gemiddelde luisteraar. De voorkeur van het toen jeugdige publiek ging naar Radio Veronica. In de leeftijdsgroep van 15 tot 19 jaar besteedde men de luistertijd voor 57% aan Radio Veronica en voor 27% aan Hilversum 3. De 65-jarigen en ouderen besteedden evenwel 76% van hun luistertijd aan programma’s die werden uitgezonden door Hilversum 1 en 2. Het jonge publiek was sterk ondervertegenwoordigd op Hilversum 1 en 2 en oververtegenwoordigd op de muziekstations, vooral op Radio Veronica. Het publiek voor Veronica bestond voor 61% uit luisteraars beneden de 35 jaar. Voor Hilversum 3 was dit 52%. De totale radiobeluistering was tussen 8 uur in de ochtend en 2 uur in de middag het grootst. Meestal werden luisterdichtheid gemeten van tussen de 25 en 30%. Na twee uur daalden deze percentages tussen 16 en 20%. Na de klok van 7 uur in de avond nam de luisterdichtheid van de radio – als invloed werd de televisie gezien – verder af naar een maximum van slechts 7%. Een uur later daalde men naar een luisterdichtheid van slechts 3 a 4 %. Een luisterdichtheid van 1% kwam destijds overeen met een aantal van 90.000 luisteraars. De voor- en tegenstanders van de toenmalige zeezender Veronica lieten zich ook in 1970 weer horen. Meest opmerkelijk was de verklaring van de minister dr. M.Klompé, verantwoordelijk voor het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappij, kortweg CRM genoemd. In de Senaat meldde ze op 25 februari dat er overwogen diende te worden zo snel mogelijk maatregelen te nemen tegen de zeezenders Veronica en Radio Nordsee (een station dat op dat moment nog maar net in de ether was gekomen). Wel voegde ze aan de opmerking toe dat het nog niet een kabinet beslissing was. In het ‘Algemeen Dagblad’ was de daarop volgende dag een bericht terug te vinden waarin ondermeer stond vermeld: ‘De socialistische senator (Eerste Kamerlid) Broeksz – tevens voorzitter van de VARA – herinnerde de bewindsvrouw er fijntjes aan dat deze kwestie enkele jaren geleden heeft geleid tot de val van het confessioneel kabinet Marijnen. De liberale leden van het kabinet, die door hun tegenstand tegen de plannen Radio Veronica uit de ether te doen verdwijnen destijds de bom legden die het kabinet Marijnen deed ontploffen, zonder dat de Kamer daar aan te pas kwam, hebben waarschijnlijk ook hun bedenkingen.’ Het bleek namelijk dat het toenmalige Kamerlid, Y van der Werff dat aan de ene kant het juist is dat de regering zich aan internationale afspraken zal dienen te houden maar dat ook goed in ogenschouw diende te worden genomen dat Radio Veronica in een behoefte voorzag van zowel de consument als adverteerder en dat Hilversum III er tot toen toe niet in was geslaagd. Later in het jaar 1970, nadat er al veel publiciteit rond de uitzendingen van Radio Nordsee was geweest en de Britse regering stoorzenders had ingezet op de frequenties van het radiostation, kwamen er andermaal Kamervragen. En toen het nieuwe station de politiek ook nog eens had beïnvloed door de jongeren in Engeland – die voor het eerst als 18-jarigen mochten stemmen – te vragen vooral op de Conservatieve Partij te stemmen, kwamen er andermaal vragen in de Tweede Kamer. Dit omdat, volgens een rapport aan de regering gezonden – door Radio Nordsee haar uitzendingen noodfrequenties van bevriende naties zouden worden gestoord. Dreigingen tot het sluiten van Radio Veronica, dat 10 jaar eerder met haar uitzendingen was begonnen, werden elk jaar weer uit de kast gehaald. Een bom onder het kabinet zou dus in 1970 niet geplaatst worden, een jaar later was het wel raak met een zogenaamde 'bomaanslag' op een van beide zendschepen. Maar ook Hilversum 3, het jongerenstation uit die tijd binnen de publieke omroep, werd als het ware getorpedeerd door de voorzitter van de NCRV. In september 1970 vond, zoals destijds gebruikelijk per omroep, de presentatie plaats van het winterprogramma. Drs. Geerink Bakker meldde tijdens de bijeenkomst dat Hilversum 3 een doodgeboren kindje was die niemand ten grave durfde te dragen: ‘Ik ben nooit gelukkig geweest met het verschijnsel Hilversum 3. Het derde net is een bastaard, een onecht kind, dat niet ontstaan is uit een wettelijk huwelijk, maar verwekt werd tijdens een onderonsje tussen de minister en de programmaleiders. Hilversum 3 heeft een twijfelachtige politieke herkomst en is een instrument in de strijd tegen Radio Veronica. Het is niet uit zuivere voorwendsels opgezet. Het programma van de derde radionet staat niet voorgeschreven in de omroepwet, komt niet voor in de statuten van de NOS en ook niet uit de doelstellingen van de omroepverenigingen.’ Waarachtige krachtige woorden van de NCRV voorzitter, die nog lang niet was uitgesproken want hij ging destijds verder met: “Het belangrijkste van alles is dat je met kritiek, zoals ik die nu spui, de programmamakers een schot in de rug geeft. De programmamakers zijn ook maar mensen die er niets aan kunnen doen dat het met Hilversum zo scheef zit. Scheef in vier opzichten: Hilversum 3 zit scheef in het bestel, scheef ten opzichte van de concurrentie, scheef ten opzichte van de luisteraars en scheef ten opzichte van de programmamakers, welke laatsten tegen de bierkaai vechten. Binnenkort is het met het uitvoeren van de tweede zogenaamde fase in het Hilversum 3-plan, het eindpunt wel bereikt. Kun je mensen voor zoiets inzetten? Het is gewoon een conflict op ethisch vlak. Waarom legaliseert de regering Veronica niet? Een andere oplossing? Waarom wordt er geen Hilversum 4 gecreëerd, waarop de STER met haar hele reclamewinkel kan gaan zitten en een mooi programma maken?’ Ontwerp: Lex van Voorst Het dient duidelijk te zijn dat de uitspraken ruim de kranten haalden, er andermaal over het onderwerp werd gesproken in de Tweede Kamer en binnen NCRV kringen het nodige commentaar op de uitspraken werd geuit. Geerink Bakker wist zich alle kritiek weg te wuiven met de woorden dat hij slechts een eigen mening had verkondigd en niet namens de NCRV had gesproken. Recentelijk kwam bovenstaand onderwerp weer boven water toen ik een aantal fotokopieën kreeg toegestuurd van een oud collega, die in de tweede helft van de jaren zestig en begin jaren zeventig van de vorige eeuw ook werkzaam was bij het EGD. In december van het jaar 2007 was ik in een programma van Radio Noord te gast en sprak met Rob van Dam ondermeer over de huidige huisvesting van de studio’s van RTV Noord, die op het voormalige terrein van het EGD in Helpman zijn gehuisvest. Er werd toen ook een aantal herinneringen over mijn tijd bij het EGD opgehaald en later, na de uitzending werd mij een mailtje doorgestuurd. De mail was afkomstig van een vrouw die zich afvroeg of ik destijds op het archief werkzaam was geweest. Het bleek Marian Koper te zijn van de afdeling correspondentie. Sinds eind 2007 wisselen we, met bepaalde regelmaat, herinneringen uit. Eind oktober 2010 vond ze oude Opwekkers, die ze in een opslag had gevonden. Leuke herinneringen maar ook een totale verrassing zat erbij. Er zat namelijk een artikel van mijn pen bij, die ik me niet meer kon herinneren. Tegen het einde van de jaren zestig van de vorige eeuw ging ik niet alleen voor het eerst bij een ziekenomroep werken en ook in beperkte vorm schrijven over het onderwerp ‘radio’ maar ik richtte ook de ‘UDK’ op. Deze afkorting stond voor Uitleen Discotheek Knot. Tegen een kleine vergoeding konden collega’s en vrienden een week lang een LP van me lenen. Van de opbrengsten kocht ik telkens nieuwe LP’s, waardoor de collectie voor mij en de ziekenomroep behoorlijk uitgebreid werd. Na een aantal maanden besloot ik, daar er al behoorlijk veel collega’s meegenoten, een gestencild blaadje uit te geven waarin allerlei nieuwtjes over de te lenen muziek. Maar zoals gesteld, bij de ontvangen fotokopieën zat dus een artikel door mij geschreven voor ‘de Opwekker’, waar ik totaal geen weet meer van had. Ik laat U elders binnenkort meegenieten bij de herpublicatie van ‘Wedergeboorte van de Blues’. Let wel geschreven in de stijl van 1970, want het verhaal is destijds in de zomer geschreven en dus vlak voor de dood van zowel Jimi Hendrix en Janis Joplin. Hans Knot, 29 september 2018

NOSHilversumJoost https://pixeldra.in/u/tBjkTg

Hilv.3 VARA 19811027 Felix M. 0800-0900

H3-19740700-GastenTonyBerk RobOut https://pixeldra.in/u/5HMYqA

VOO-H3-19770617-1902-2000-LexHarding-TwaalfenHalfJaarTop40-OudeAlarmschijven https://pixeldra.in/u/GSkG_o VOO-H3-19771223-1902-2000-LexHarding-Top40Overzicht https://pixeldra.in/u/5esZgh VOO-H3-19780324-1900-2000-LexHarding-Top40overzicht https://pixeldra.in/u/HQyXIv

Officieel werd er in 1965 al een tijdje gepraat over een nieuw radiostation dat zich vooral op de jeugd zou gaan richten met het brengen van populaire muziek, ook wel popmuziek genoemd. Maar kwam deze plannen ook echt uit? Op 10 augustus van dat jaar werd bekend gemaakt dat de omroeporganisaties bang waren de streefdatum van 1 oktober niet te halen betreffende het openen van het derde radionet in Nederland. Programma technisch was er al wel het nodige uitgevoerd door de Technische Dienst van de Nederlandse Radio Unie, maar op programmatisch gebied was er door de omroepen nog niets voorbereid omdat men eenvoudig weg nog geen cent had ontvangen van regeringswege uit Den Haag. Een niet bij name genoemde woordvoerder stelde dat men ook niet zonder een welgevulde portemonnee naar een kruidenier kon gaan. In een Kamerdebat had de toenmalige minister Vrolijk, van Cultuur Recreatie en Maatschappelijk Werk, eerder gemeld dat er genoeg geld voorhanden was om de kosten voor het derde radionet te kunnen dekken. Maar andermaal werd weer eens hoog van de toren geblazen want informatie, destijds ingewonnen, leerde dat de omroepverenigingen pas een week daarvoor de begroting via de regeringscommissaris voor het Radiowezen bij de regering hadden ingediend. Wel werd duidelijk, gezien de krappe tijd, dat de omroepen slechts met eenvoudige programma’s van start konden gaan. Slechts 11 dagen later werd er een officiële startdatum vrijgegeven. Het bleek namelijk dat het bestuur van de Nederlandse Radio Unie, waarin ook de toenmalige omroepen waren vertegenwoordigd, had besloten dat vanaf 11 oktober, elke dag van 9 uur in de ochtend tot 6 uur in de avond, het derde programma de ether in zou gaan. Het programma, zo werd ook bekend, zou via de FM-band worden uitgezonden, terwijl de NRU het vertrouwen had uitgesproken dat de PTT de faciliteiten voor het uitzenden via de middengolf voor betreffende datum ook gereed zou hebben. Wel gaf men tenslotte aan dat het bestuur van de NRU, met het oog op de financiële kwesties, alleen de kosten kon dekken voor het lopende jaar en dat voor 1966 uitgebreid overleg diende te zijn met vertegenwoordigers van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk. Op vrijdag 10 september 1965 werd er bekend gemaakt dat het voorlopige programma van Hilversum 3 tot 31 december van dat jaar gehandhaafd zou blijven en als een gezamenlijk programma van de Nederlandse Radio Unie zou worden gebracht. De AVRO, KRO, NCRV en de VARA hadden zich bereid verklaard de eerste drie maanden de programma’s te verzorgen. In een officiële verklaring van de NRU werd andermaal duidelijk dat het een programma van eenvoud en van ontspannend karakter zou gaan worden. Tevens maakte men bekend dat er gebruik zou gaan worden gemaakt van studiofaciliteiten die werden ondergebracht in de kelder van de nieuwbouw van de discotheek van de gezamenlijke omroepen. Tenslotte werd gemeld dat elk uur, dat men in de ether zou zijn, op het hele uur, een kort nieuwsbulletin zou komen met de duur van maximaal twee minuten, verzorgd door de Radionieuwsdienst. Mondjesmaat kwam de informatie inzake het toekomstige muziekstation naar buiten en 1 oktober 1965 werd bekend dat de deelnemende omroeporganisaties hun programmaschema klaar hadden. Uitzendtijden waren definitief gesteld van 9 uur in de ochtend tot 6 uur in de avond. Omdat in eerste instantie de VPRO wel was gepland en zich alsnog had teruggetrokken diende, zo werd gemeld, dat segment nog vanuit Den Haag onder de andere vier betrokken omroepen zou worden verdeeld. De programmering van de zondag werd verdeeld onder de AVRO en de VARA waarbij om de week de uitzendlengte van beiden veranderde. Wel was het zo dat de VARA het merendeel van de programmering die dag voor zijn rekening zou gaan nemen. Op de maandag was de gehele dag in gebruik door de KRO, terwijl de dinsdag tot 5 uur de NCRV actief zou zijn en het laatste uur nog door de VARA werd meegenomen. Het merendeel van de woensdag was vervolgens voor de KRO, terwijl de rest voor de AVRO zou zijn. De donderdag was vervolgens geheel voor programma’s van de VARA terwijl de vrijdag door de AVRO zou worden gevuld. Op zaterdagen waren de uren tot 11 uur in de ochtend ingeruimd voor de AVRO terwijl de rest van de uitzenddag het de NCRV was die voor de programmatische verantwoordelijkheid stond. Alles werd dus geprogrammeerd door de vier verschillende omroepen maar wel onder de verantwoordelijkheid van de Nederlandse Radio Unie. Ook werd bekend gemaakt dat de officiële opening van het station zou worden gedaan door de eerder gememoreerde minister voor CRM, Vrolijk. De KRO maakte bekend dat men de licht amuserende programma’s ging afwisselen met korte actualiteiten van maximaal 3 minuten. ‘Heeft Veronica Joost en Tineke bij de KRO hopen we dat Betty en Bert hun populariteit ook zullen halen.’ De NCRV had zich ingezet op de populariteit van Skip Voogd, die ook voor verschillende muziekbladen schreef. Onder zijn leiding zouden de platenprogramma’s worden gebracht. De VARA meldde zich in te zetten voor tal van verschillende programma’s, waarbij het eigen orkest een belangrijke rol zou gaan spelen, terwijl de AVRO vooral beloofde aandacht te besteden aan de automobilisten in een programma met de titel ‘de zingende bougie’. Ook beloofde de AVRO dat zij en de andere omroepen ook gebruik wensten te maken van de onder supervisie van de NRU spelende orkesten. Daarbij zou vooral gebruik worden gemaakt van eerder opgenomen materialen. Al eerder werd gemeld dat er in de nieuwbouw van de discotheek op het omroepkwartier ruimte werd gecreëerd. Op 1 oktober werd duidelijk dat het ging om een presentatieruimte als wel een hoofdcontrolekamer, waar de banden en platen konden worden opgelegd voor uitzending. Meerdere andere ruimtes werden voor ingebruikname in 1966 gepland. Hard was er gewerkt om het geluid van Hilversum 3 vooral ook via de FM verspreid te krijgen, wat – in samenwerking met de PTT – aardig was gelukt. Slechts het deel van Noord Holland boven Alkmaar en de inwoners van de Waddeneilanden zouden verstoken blijven van een FM-signaal. Wel werden inwoners, ver verwijderd van een FM-zender, aangeraden een buitenantenne aan te (laten) brengen. In de loop van 1966, zo stelde de PTT, zou er een steunzender Wieringermeer gereed komen waarna de overige inwoners ook via de FM zouden kunnen gaan meeluisteren. Tijdens de eerste maanden bleken de uitzendingen alleen via de FM-frequenties beschikbaar en volgens het ministerie van CRM kon het enkele maanden duren voordat ook de middengolf, via de 240 meter, geactiveerd werd. Dat Hilversum 3 direct geen gevaar werd voor de toenmalige zeezenders, die voornamelijk muziekprogramma’s gevuld met popmuziek en aanverwante zaken programmeerden, mag blijken uit een aantal namen van programma’s door de vier eerder genoemde omroepen in de eerste drie maanden van het bestaan van Hilversum 3 werden gebracht. Betty Boogiewoogie Cosmopolitian Dansensemble Drie in de pan Echo’s van duizenden eilanden (Indonesische volksmuziek) Elektronisch orgelspel Hoogtepunten uit operettes, musicals en films Instrumentaal allerlei Instuif Johan Willem Friso Kapel Keuze van de omroeper Klanken van eigen bodem Koorzang en orkest Langs de weg Leger des Heils Lichte grammofoonmuziek voor Tieners Lichte lunchmuziek Lichte orkestmuziek Midi melodie Muziek aan de lopende band Muziek bij de thee Muziek is troef Operettemuziek Opgeruimd Orgelspel Orkestparade Popopera Popshow (dansorkest en solisten) Promenadeorkest Ritmisch strijkorkest Tango Rumba Tienerama Tienerparade Toedeloe Toonkunst voor allen Top tien van deze week Toptalent Tot uw orders, gevarieerde muziek Van uur tot uur Vertel dat maar in platen en praten op een dorpsplein Volksmuziek Western Country Zangsolisten Zet em op Zing met ons mee Zing zing zing Zingende boogie Je mag er vanuit gaan dat bij de start van een nieuw radiostation er volop promotie zal worden verricht om het station onder de aandacht te brengen van het potentiële luisterpubliek. Mede omdat Hilversum 3 een actie was van de bestaande omroepen en de regering in Den Haag om het als alternatief voor het te populaire en in hun oren illegale Veronica te kunnen beconcurreren. Getuige het bovenstaande overzicht van programmanamen werd het me al snel duidelijk, als niet-luisteraar van de beginperiode van Hilversum 3, dat de concurrerende positie van het station ten overstaan van Radio Veronica minimaal zal zijn geweest. Een bij elkaar geraapt geheel aan programma’s dat geheel niet een doorsnee popstation kon worden genoemd. Bij research voor dit artikel heb ik me vooral gericht op datgene dat via de Gemeenschappelijke Pers Dienst in de regionale pers naar voren kwam. Niets bijzonders op de dag voor de start van het station in oktober 1965, slechts een korte aankondiging dat Minister Vrolijk het station officieel zou gaan openen. Op de dag van de opening en de dag erna andermaal geen bijzonderheden behalve de programmering voor de volgende dag. Pas op zaterdag 13 november, ruim een maand na de officiële start van Hilversum 3, werd er in een langer artikel aandacht besteed aan de programmering en de programmamakers. Zo werd ondermeer vastgesteld dat van de vier betrokken omroepen vooral de KRO de meest frisse en boeiende aanpak van haar programma’s wist te bereiken. Ongetwijfeld had de omstandigheid, dat men voor dit doel en enthousiast team jongeren had aangetrokken, hierop een belangrijke invloed gehad. Uit het artikel werd duidelijk, dat de KRO-uitzendingen werden gekenmerkt door een niet aflatende actualiteit. ‘De jongens zitten in de letterlijke zin bovenop het nieuws. Ze hebben zo nodig verbindingen naar elk punt in Nederland en het buitenland beschikbaar.’ Als voorbeeld werd genoemd dat Han Mulder enkele dagen eerder op reportage was geweest in Harlingen en omgeving, op zoek naar een zoekgeraakte kist met ammunitie, waarbij de luisteraar door flitsende reportages heet van de naald continue op de hoogte werd gehouden. Over de presentatie werd gemeld dat deze aantrekkelijk was door de volstrekt ongedwongen manier waarop de deejays hun ‘commentaartjes en gezegden ten beste gaven’. Gelukkig concludeerde de niet bij name genoemde journalist dat deze vorm van presentatie niet nieuw was daar het door Veronica al eerder werd geïntroduceerd. Wel nieuw was de actualiteitendrift in het programma van de KRO en op dit punt was Veronica in het nadeel omdat de programma’s een week vooraf werden opgenomen en vanaf internationale wateren werden uitgezonden. Maar er was nog een duidelijk verschil volgens de journalist: ‘Persoonlijk mis ik de reclame allerminst. Beter voldoen me de korte, luchtige Hilversum 3 commentaartjes, die niet het opdringerige hebben dat reclamespots nu eenmaal hebben.’ Kritisch luisteren was zeker gedaan want hij vervolgde met: ‘Uiteraard missen de jongelui nog de rijpheid van de doorgewinterde radiomedewerkers en foutjes en minder geslaagde stuntjes zijn daardoor niet te vermijden. Maar dit vormt aan de andere kant ook weer een boeiend element aan de uitzendingen van Hilversum 3.’ Maar het maken van fouten had volgens hem ook zo zijn charmes getuige: ’Feitelijk maakt de Hilversumse radiofabriek te weinig slippertjes. Wat dat betreft was het in die prille radiotijd interessanter. Het kon toen nog wel eens gebeuren dat een grammofoonmachine plotseling dienst weigerde en ik herinner me ook nog dat Oom Henk (H. F. Oets) van het zo bekende VARA-vragenuurtje voor de kinderen tijdens een uitzending opstond om de openstaande tuindeuren van de studio te sluiten. Er kwam namelijk een onweersbui opzetten en die hadden we via de microfoon toen al eerder horen naderen.’ Een andere programmamaker bij de KRO was Bert de Winter, destijds 28 jaar en die volledig zichzelf bleef als hij achter de microfoon zat. Feitelijk was hij de vliegende reporter bij de KRO en in die tijd hield hij precies bij hoeveel reportages hij had gemaakt. Hij sprak de verwachting uit dat eind 1965 het aantal van 1000 zou worden gehaald. Een nadeel van het hebben van een eigen programma, twee dagen per week, was, dat hij zich gebonden voelde en niet elk moment er op uit kon vliegen om een reportage te maken. Bert de Winter deed zijn presentatie trouwens voor de vuist weg. Dit in tegenstelling tot Betty Snoek, die alle teksten vooraf schreef. Deze 26-jarige KRO-medewerkster was de dochter van Arie Snoek. Die naam staat bij 60 plussers bekend als de man achter de piano in Ab Goubitz zijn Ochtendgymnastiek op de radio. Dat de KRO redelijk aansloeg bij een deel van het Hilversum 3 luisterpubliek had mede te maken met een half jaar durend onderzoek dat een aantal medewerkers had verricht. Gerard Hulshof was destijds continuïteit regisseur op Hilversum 3. Hij stelde in een interview dat het gesproken woord kort en bondig diende te zijn en feitelijke informatie gefixeerd diende te zijn op herkenbare punten. Frans Wijsen en Frans de Zwaan hadden voor de start van Hilversum 3 in opdracht van de KRO het onderzoek verricht naar de juiste manier van radiomaken voor het nieuwe station. Men had ondermeer gerenommeerde radiomakers in Engeland, Frankrijk, Duitsland en Amerika geïnterviewd. Mede door de inhoud van de interviews kon Gerard Hulshof, samen met zijn programmamakers, een juiste invulling geven en een programma neerzetten dat in grote trekken, volgens hem, met een ideaal station overeenkwam. Men was tijdens het onderzoek er op gespitst er achter te komen op welke uren er meer, en ook wanneer er minder, zou worden geluisterd. Daarom waren vooral de drukke uren tussen 12 en 13 uur en die tussen 17 en 18 uur tijdens de KRO dagen gevuld met veel ‘recht-toe-recht-aan’ muziek. Andere uren waren er voor meer diepgang in de programma’s. Hulshof: “Het is natuurlijk behoorlijk pionieren, we maken lange dagen van 7 tot 19 uur en er wordt veel geïmproviseerd. De ogen van radioveteranen glimmen als ze ons bezig zien.” Op 21 december werd bekend gemaakt dat het tijdstip waarop het programma van Hilversum 3 ook via de middengolf zou worden uitgezonden, nog niet vast stond. Van de zijde van de PTT maakte men destijds bekend dat het wachten was op het antwoord van minister Vrolijk, die moest vaststellen wanneer Hilversum 3 te beluisteren zou zijn op de 240 meter middengolf. Frankrijk en Ierland, die ook op deze golflengte met zenders actief waren, hadden al meegedeeld geen bezwaar tegen de komst van Hilversum 3 te hebben, maar Hongarije verzette zich wel tegen de uitzending na zonsondergang, omdat dan de reikwijdte van de Nederlandse zenders zo groot was dat het Hongaarse programma gestoord kon worden. De verwachting was dat Nederland rekening zou houden met de bezwaren van Hongarije, dat ook lid was en is van de Internationale Telecommunicatie Unie. De overweging dat een ander land van achter het toenmalige IJzeren Gordijn, te weten Oost-Duitsland, er nut in zag westelijke zenders te storen, wanneer men dat nodig achtte, legde geen gewicht in de schaal. Oost-Duitsland was namelijk1 geen lid van de Internationale Telecommunicatie Unie en was dus vrij te doen wat het wenste. Voor de hand zou liggen Hilversum 3 in de winterperiode eerder uit de lucht te nemen dan in andere jaargetijden. Volgens een advies aan minister Vrolijk zou dit in december en een groot deel van januari betekenen dat de AM-zender om half vijf uit de ether diende te worden gehaald. Vanaf 21 januari om vijf uur, vanaf 5 februari om half zes en vanaf 20 februari om zes uur. De termijn van zes weken, waarin buitenlandse regeringen bezwaar konden maken tegen de geplande Nederlandse uitzending op 240 meter, liep tussen Kerstmis en Oudjaar 1965 af. Ondertussen gingen de doorsnee gezapige programma’s op Hilversum 3 door en werd bij lange na niet de doelstelling, de concurrent van Radio Veronica te worden, gehaald. De luistercijfers van Hilversum 3, dat later zowel op FM als de AM uitzond, waren pas in de jaren zeventig hoger dan die van Radio Veronica. Hans Knot, 29 november 2014

Gelijk aan vorige week blijven we even nostalgisch hangen in het jaar 1972. Luistercijfers gaven aan de het toenmalige popstation – tenminste zoals het werd genoemd – iets populairder was geworden dan de vanaf zee uitzendenden Radio Veronica en Radio Noordzee (RNI). Als noorderling luisterde ik destijds naar Radio Veronica en vooral RNI, terwijl 20% van de radiobeluistering was verdeeld onder AFN Bremerhavn, Radio Luxembourg en Hilversum 3. Maar toch werd er door anderen in mijn omgeving wel geluisterd naar Hilversum 3 en de populariteit was volgens een onderzoek destijds dan vooral te danken aan de toegewijde belangstelling van de luisteraars in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland. Heel duidelijk merkte je dat aan de verzoekplatenprogramma's. Verreweg de meeste aanvragen kwamen uit het noorden, het oosten en het zuiden van ons land. In Huize Knot stond elders, in de kapsalon, de Draadomroep afgestemd op Hilversum 3 en kwamen dus ook de verzoekplatenprogramma’s voorbij. Zoals bijvoorbeeld het anti-popprogramma ‘De muzikale fruitmand’. Daarbij ging het vooral om de felicitatie van opa die 80 werd, familieleden die jarig waren of jubileerden of een ziekte speelde een rol in de aanvraag. Je naam over de radio te horen noemen gaf voor velen klaarblijkelijk een gevoel van vreugde. Van invloed was ongetwijfeld dat Radio Veronica in noord, oost en zuid slecht te ontvangen was. Maar een grote rol speelde ook de andere geaardheid van de bevolking, waar banden van familie en buurt nog zwaarder telden dan in het westen en waar de waardering voor het medium radio hoger was. Als opa gefeliciteerd werd via de radio dan bracht dat duidelijk een extra accent op de feestelijkheden. Daar werd overgesproken in zijn kringetje. Vooral als dan ook nog een dergelijke plaat werd aangekondigd door de man van het volkse levenslied, Johnny Hoes, want die was ook Hilversum 3 te beluisteren. De grootste populariteit hadden destijds programma's als AVRO’s verzoekplatenprogramma van Krijn Torringa (woensdagmiddag van 5 tot 6) en ‘KRO-op-Drie’, dat elke donderdagmiddag van 2 tot 6 uur te beluisteren was met als uitschieter het programma tussen vijf en zes van Johny Hoes en Victor Conselman. En wat kwam er in zo’n programma toch sentiment aan levenslied voorbij. Het lag beslist niet binnen mijn muziekkeuze want het waren vooral veel Gert en Hermien, Wilma, de Kermisklanten, het Spijkerkwartet en de Selvera’s die op die tijden op het popstation voorbij kwamen. Destijds is er een ondermeer onderzoek gedaan naar de plaatsnamen die in het programma van Johnny Hoes in een uur tijd werden genoemd. De GPD meldde over dit onderzoek ondermeer: ‘Uit de lawine van felicitaties vielen 238 plaatsnamen te noteren. Uit Noord: 102; uit Oost 58; uit Zuid: 62 en uit het Westen: 16. Herhaaldelijk kwamen plaatsen voor uit Oost-Groningen, uit het veenkoloniale gebied. Ook Assen en Groningen werden nogal eens genoemd. Friesland kwam weinig voor in de felicitatiereeks. De programma's werden in feite gemaakt en gedragen door Noord, Oost en Zuid. Hield die voorkeur verband met het feit dat stations als Radio Veronica en RNI in de rechter helft van Nederland vrijwel niet te ontvangen waren? Dr. Peter Hofstede, socioloog uit Groningen, stelde destijds: “Ja, beslist. De mensen in Noord, Oost en Zuid kunnen Radio Veronica vrijwel niet ontvangen en zijn aangewezen op Hilversum 3.” Er werd in die tijd regelmatig in de dagbladpers gemeld dat de regering toch plannen had een einde te maken aan de activiteiten van Veronica en andere zeezenders, iets waar Hofstede ook op inging: “Met het verdwijnen van Veronica is het te verwachten dat dit patroon zich zal wijzigen". En over de familiebanden in de gebieden waar meer naar verzoekplatenprogramma’s werd geluisterd stelde hij: “Inderdaad gelden de familiebanden in Noord, Oost en Zuid veel sterker dan in het Westen. Die vinden ook een uitweg naar de radio. Het is mij opgevallen dat, naarmate de verbindingslijn met het centrale omroeppunt Hilversum langer is, het ontzag voor Hilversum groter is. Als je in de buurt van Hilversum of in de grote steden vraagt: “Heb je mij ook door de radio gehoord", dan begint iedereen te lachen, maar bijvoorbeeld in de veenkoloniën wordt dat onderling met waardering besproken". Uit onderzoek naar de luisterdichtheid bleek dat destijds gemiddeld per kwartier (gerekend over een hele week) ongeveer twee miljoen mensen van 12 jaar en ouder luisterden naar de lichte muziekprogramma’s op Hilversum 3. De totale belangstelling voor die programma’s was het grootst in het Zuiden, daarna volgden het Oosten en het Noorden en tenslotte het Westen en de grote steden. Bij Veronica was ook om commentaar gevraagd over de beluistering van haar programma’s in vergelijking met die van Hilversum 3 en men kwam met de volgende reactie: ‘Vrijwel alle verzoeken komen uit de linker helft van Nederland, dus uit het Westen en de drie grote steden. Dat houdt verband met de ontvangstmogelijkheid van Veronica. Het heeft geen zin een plaat aan te vragen die je toch niet kunt beluisteren".

Eerder beschreef ik de eerste moeilijke maanden van de in het najaar van 1965 van start gegane derde radionet, onder de naam Hilversum 3. Daaruit bleek dat de meerderheid van de omroepen nauwelijks nieuwe programma-ideeën goed kon doorvoeren omdat er vanuit Den Haag door het ministerie van CRM nauwelijks geld ter beschikking was gesteld om het toekomstige station, dat de concurrent van de zeezender Radio Veronica diende te worden, tot een succes te maken. Uit het in dat verhaal geschetste programmaoverzicht van de diverse omroepen bleek heel duidelijk dat over enige vorm van concurrentie totaal niet gesproken kon worden. Een latere grote tegenstander van Radio Veronica en andere zeezenders was mr. Harry van Doorn, tevens de latere minister van CRM, die in 1974 de zeezenders de nek zou omdraaien door invoering van de zogenaamde anti-zeezenderwet. De zogenaamde wet die geen wet was, maar een aanpassing van de bestaande wetgeving. Maar al veel eerder liet mr. H.W. van Doorn van zich horen en wel in de tijd dat hij voorzitter was van de Katholieke Radio Omroep, kortweg de KRO. In september 1965 maakte hij namelijk bekend, dat zijn omroep, vaak tot de conservatieve omroepen gerekend, open en positief stond tegenover het eventuele toekomstige nieuwe bestel. Dit, omdat deze plannen, mits ze mochten doorgaan, dezen meer waarborgen bood voor geestelijke vrijheid en eenheid in verscheidenheid. Minister Vrolijk, van CRM, had even daarvoor aangegeven, dat een meer Open Bestel de weg voor de omroepen naar meer vrijheid mogelijk maakte. Van Doorn voegde eraan toe dat de omroepen eindelijk wisten waar ze enigszins naar toe gingen: “Er is eindelijk een tijd gekomen, dat men zich kan gaan wijden aan de eigen taak, namelijk het maken van programma’s, zonder dagelijks teveel tijd aan activiteiten kwijt te raken door tegen de stroom in te moeten roeien.” Maar de vraag of KRO-voorzitter Van Doorn blij was met de komst van Hilversum 3 was alleen maar negatief te beantwoorden gezien hij het helemaal niet goed vond dat minister Vrolijk het positieve sein had gegeven voor de opstart van Hilversum 3. Immers een gedegen aangekondigd luisteronderzoek over de toen bestaande radionetten Hilversum 1 en 2 waren dan wel aangekondigd maar resultaten waren, tot op dat moment, totaal niet bekend. Van Doorn: “Had men zo’n haast een licht platenpallet erbij te hebben? Is dit wegens Veronica? Nu een derde net nog slechts een maand op zich laat wachten is het tijd nog eens met nadruk te pleiten voor coördinatie tussen alle drie radiostations in Hilversum”. Daarbij uiteraard doelend op de uitzendingen van Hilversum 1, 2 en de toen toekomstige Hilversum 3. Hij haalde daarbij aan dat de financiering van slecht één uitzending van het Radio Filharmonisch Orkest meer kostte dan de financiering van Hilversum 3 in de periode van de opstart tot en met 31 december 1965. Helaas stelde hij dit zonder het verder te onderbouwen. Hij vroeg zich daarbij tevens af of de regering het werkelijk betreurde dat er voor Hilversum 3 er zo bitter weinig geld beschikbaar was. “Juist door de beperkte financiële toezegging is men op Hilversum 3 slechts in staat alleen iets simpels te brengen, bijvoorbeeld platenprogramma’s. Op die manier heeft de regering voorkomen dat er op dit nieuwe radiostation al te serieuze praat kan komen, zodat dit radiostation geheel niet kan concurreren met Radio Veronica.” Hij kondigde tevens aan dat de KRO het niet over zich heen zou laten komen en zeker geen kleurloze programma’s op Hilversum 3 zou gaan brengen. Van Doorn wilde dus duidelijk wel concurrentie tegen de hem zo gehate indringer binnen de Nederlandse radio industrie, tevens gevestigd in het hart van Hilversum, Radio Veronica. http://www.radiofilharmonischorkest.nl/over-het-radio-filharmonisch-orkest Foto Radio Filharmonisch Orkest in 1965 Foto voornoemde site. Hans Knot, 18 mei 2017

Eerder in 2017 beschreef ik de eerste moeilijke maanden van de in het najaar van 1965 van start gegane derde radionet, onder de naam Hilversum 3. Daaruit bleek dat de meerderheid van de omroepen nauwelijks nieuwe programma ideeën goed kon doorvoeren omdat er vanuit Den Haag door het ministerie van CRM nauwelijks geld ter beschikking was gesteld om het toekomstige station, dat de concurrent van de zeezender Radio Veronica diende te worden, tot een succes te maken. Uit het in dat verhaal geschetste programmaoverzicht van de diverse omroepen bleek heel duidelijk dat over enige vorm van concurrentie totaal niet gesproken kon worden. Een latere grote tegenstander van Radio Veronica en andere zeezenders was mr. Harry van Doorn, tevens de latere minister van CRM, die in 1974 de zeezenders mede de nek zou omdraaien door invoering van de zogenaamde anti-zeezenderwet. De zogenaamde wet die geen wet was, maar een aanpassing van de bestaande wetgeving. Maar hij had in 1974 wel succes daar het populaire Veronica als ook de door velen beminde Radio Noordzee uit de ether verdwenen. Vlaamse luisteraars hadden meer geluk door het in de ether blijven van hun Radio Mi Amigo. Maar al veel eerder liet mr. H.W. van Doorn van zich horen en wel in de tijd dat hij voorzitter was van de Katholieke Radio Omroep, kortweg de KRO. In september 1965 maakte hij namelijk bekend, dat zijn omroep, vaak tot de conservatieve zuilen gerekend, open en positief stond tegenover het eventuele toekomstige nieuwe bestel. Dit, omdat deze plannen, mits ze mochten doorgaan, dezen meer waarborgen bood voor geestelijke vrijheid en eenheid in verscheidenheid. Minister Vrolijk, van CRM, had daarvoor aangegeven, dat een meer Open Bestel de weg voor de omroepen naar meer vrijheid mogelijk maakte. Van Doorn voegde eraan toe dat de omroepen eindelijk wisten waar ze enigszins naar toe gingen: “Er is eindelijk een tijd gekomen, dat men zich kan gaan wijden aan de eigen taak, namelijk het maken van programma’s, zonder dagelijks teveel tijd aan activiteiten kwijt te raken door tegen de stroom in te moeten roeien.” Maar de vraag of KRO-voorzitter Van Doorn destijds blij was met de komst van Hilversum 3 was alleen maar negatief te beantwoorden gezien hij het helemaal niet goed vond dat minister Vrolijk het positieve sein had gegeven voor de opstart van Hilversum 3. Immers een gedegen luisteronderzoek over de toen bestaande radionetten Hilversum 1 en 2 waren dan wel aangekondigd maar resultaten waren, tot op dat moment, totaal niet bekend. Van Doorn: “Had men zo’n haast een licht platenpallet erbij te hebben? Is dit wegens Veronica? Nu een derde net nog slechts een maand op zich laat wachten is het tijd nog eens met nadruk te pleiten voor coördinatie tussen alle drie radiostations in Hilversum”. Daarbij uiteraard doelend op de uitzendingen van Hilversum 1, 2 en de toen toekomstige Hilversum 3. Hij haalde daarbij aan dat de financiering van slecht één uitzending van het Radio Philharmonisch Orkest meer kostte dan de financiering van Hilversum 3 in de periode van de opstart tot en met 31 december 1965. Helaas stelde hij dit zonder het verder te onderbouwen. Hij vroeg zich daarbij tevens af of de regering het werkelijk betreurde dat er voor Hilversum 3 er zo bitter weinig geld beschikbaar was. “Juist door de beperkte financiële toezegging is men op Hilversum 3 slechts in staat alleen iets simpels te brengen, bijvoorbeeld platenprogramma’s. Op die manier heeft de regering voorkomen dat er op dit nieuwe radiostation al te serieuze praat kan komen, zodat dit radiostation geheel niet kan concurreren met Radio Veronica.” Bovenstaande uitting van Harry van Doorn is me nooit duidelijk geworden want van echt serieuze programma’s bij Radio Veronica is volgens mij nooit sprake geweest. Men had slechts tot doel de luisteraars te verpozen met amuserende programma’s vol met vrolijke muziek. En in vergelijking wat er destijds via de Hilversumse omroepen werd gebracht dient het voor velen een verademing te zijn geweest. Van Doorn kondigde tevens aan dat de KRO het niet over zich heen zou laten komen en zeker geen kleurloze programma’s op Hilversum 3 zou gaan brengen. Van Doorn wilde dus duidelijk wel concurrentie tegen de hem zo gehate indringer binnen de Nederlandse radio industrie, tevens gevestigd in het hart van Hilversum, Radio Veronica. Maar ook op het gebied van de televisie waren er toch wel ontwikkelingen te noemen in de maand september 1965. Heden ten dage kijken we er niet meer van op, sterker nog, gaan we denken of het niet een onsje minder kan met al die goedbedoelde kookprogramma’s op de televisie. Op de dag dat ik deze column schreef was er in de middag een dame op MAX die ons leerde hoe we komkommer dienen schoon te maken en wortels te snijden. Of we in een kinderklasje zaten werd de boodschap veel te uitgebreid aan de kijker overgebracht. Zendtijd verknoeien is gelijk aan eten laten aanbranden. Is het voor MAX niet duidelijk dat men vooral te maken heeft met een ouder publiek die al decennialang weet hoe een heerlijke maaltijd te bereiden, uitzonderingen daargelaten? Maar het was andere koek in september 1965 want er werd aan de kijker bekend gemaakt dat ‘de heer Kuijper’, afkomstig uit Purmerend eens per maand op de donderdagmiddag op het televisiescherm zou gaan komen om kookles te gaan geven. Compleet met fornuis, zo werd beloofd, zou hij het spiedend oog van de camera de cursus ‘creatief koken’ gaan geven. Hij zag het als een persoonlijk beleven van de kookkunst: “Daar bedoel ik niets moeilijks of hoogdravends mee, alleen maar dat elke vrouw haar eigen specialiteit in deze kunst kan bereiken. En dat met gewone recepten!" En dat is waar hij van uit ging in zijn tv.-lessen: de gewone ingrediënten, die iedereen in het gegeven jaargetijde kon kopen. Deze vormden de basis van het bijzondere dat ervan gebakken (of gekookt of gestoofd) kon worden. De heer Kuijper was jarenlang journalist geweest en vervolgens leraar Nederlands, maar koken vormde toch zijn alleroudste bezigheid. Het begon met recepten verzamelen. Zoals andere jongens van zijn leeftijd postzegels of suikerzakjes verzamelden, zo legde Bennie Kuijper meerdere mappen aan met recepten met een totaal van meer dan 20.000 en er bevonden zich voor die tijd al vele antieke recepten onder, waarbij zelfs de tijd van de Romeinen in ons land werd bereikt. De padvinderij bracht hem in contact met de praktijk: buiten op een houtvuur, en de jammerlijke mislukkingen van het begin vormden slechts even zovele aansporingen tot opnieuw proberen, tot het lukte. Hij was dan ook van plan veel te delen met de kijkers door in het eerste programma destijds te stellen dat in zijn uitzendingen totale recepten vrij te geven. Verder stelde hij: “Ik zal mij steeds aan de tijd van het jaar aanpassen en telkens datgene wat besproken wordt ook geheel toebereiden. In 20 minuten kan heel wat lekkers gemaakt worden, wanneer tenminste het voorbereidende werk gedaan is". En zo kwam Ben vervolgens eens per maand in beeld op de televisie met zijn goed bedoelde koopadviezen voor de huisvrouw. Klaarblijkelijk was de keuken nog steeds het domein voor moeder de huisvrouw, zoals ik het zelf destijds in het ouderlijke huis altijd beleefd heb, hoewel wij, als kinderen daadwerkelijk betrokken werden bij het aanrechtgebeuren. Het leidde tot het gegeven dat, na vertrek uit het ouderlijke huis, je met de grondbeginselen en meer van lekker koken bekend was en dus eventuele gasten heerlijke gerechten kon voorschotelen. Oh ja, de eerste uitzending van het kookprogramma van Kuijper was op 23 september 1965 op de televisie te zien. Hans Knot, 6 januari 2018 Foto Henk Bouwman en Harry van Doorn (archief ICCE Soundscapes Universiteit Groningen)

daar het heel slecht gaat met 3FM, dat bij mij nooit aanstaat en steeds slechter wordt beluisterd, is het denk ik ook voor de adverteerders minder interessant deel te nemen aan de STER reclame op het station. Vroeger, in dit geval 1968, werd er nog wel eens aan duo advertenties gedaan.

Met dank aan Harm Koenders voor het opnemen en omzetten Vara-Hilv3-19741001-0700-0830-LeoVdGoot-FirstShow https://pixeldra.in/u/HM18bI