De kracht van 2000 kW: Het langegolfstation van Raszyn in Polen

In de uitgestrekte vlaktes ten zuiden van Warschau ligt een van de belangrijkste zendlocaties van Polen: de Raszyn-zender. Deze locatie heeft sinds de vroege twintigste eeuw een belangrijke rol gespeeld in de Poolse omroepgeschiedenis en heeft zich door de decennia heen aangepast aan de veranderende technologieën en communicatienoden van het land.

De oprichting van de Raszyn-zender
De geschiedenis van de Raszyn-zender begint in de jaren 30 van de vorige eeuw, een tijd waarin radio-uitzendingen steeds belangrijker werden voor informatieverspreiding en nationale eenheid. Polen, dat net enkele decennia eerder zijn onafhankelijkheid had herwonnen, wilde een krachtig radiosignaal om de hele bevolking te bereiken. In 1931 werd de eerste zender op de locatie bij Raszyn, een klein dorp nabij Warschau, in gebruik genomen.

Met een vermogen van 120 kW was de oorspronkelijke Raszyn-zender op dat moment een van de krachtigste in Europa. De uitzendingen waren bedoeld om het Poolse volk te verbinden, de nationale cultuur te versterken en een stem te geven aan de jonge Poolse republiek. De zender werd al snel het hart van de Poolse nationale omroep, Polskie Radio, dat in 1925 was opgericht.

De Tweede Wereldoorlog en de verwoesting van de zender
De strategische waarde van de Raszyn-zender werd pijnlijk duidelijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Toen Duitsland in 1939 Polen binnenviel, werd de zender een doelwit. In september van dat jaar werd de zendmast door de Poolse autoriteiten zelf vernietigd om te voorkomen dat de nazi’s hem zouden gebruiken voor propagandadoeleinden.

Na de verovering van Polen bouwden de Duitsers de zender opnieuw op en gebruikten deze voor hun eigen uitzendingen. De Raszyn-locatie werd een onderdeel van het nazistische propagandanetwerk, net zoals andere strategische zenders in bezette gebieden. Tegen het einde van de oorlog werd de installatie opnieuw zwaar beschadigd en moest Polen na de bevrijding beginnen met de heropbouw van zijn nationale zendnetwerk.

Heropbouw en modernisering in de communistische periode
Na de oorlog werd Polen een communistische staat onder invloed van de Sovjet-Unie. Radio werd een belangrijk propagandamiddel voor de Poolse regering en de heropbouw van de Raszyn-zender kreeg prioriteit. In 1949 werd een nieuwe middengolfzender op de locatie geïnstalleerd, met een nog hoger vermogen dan voor de oorlog. De zender werd gebruikt voor de uitzendingen van Polskie Radio, dat onder het communistische bewind de belangrijkste staatsomroep werd.

Gedurende de Koude Oorlog speelde de zender een belangrijke rol in de verspreiding van Poolse radioprogramma’s, niet alleen binnen het land, maar ook richting buurlanden. Radio-uitzendingen werden in deze periode strikt gecontroleerd door de overheid, en de zender in Raszyn was een essentieel onderdeel van de staatscommunicatie.

In de jaren ‘70 werd de zender verder gemoderniseerd en uitgebreid. De technologische vooruitgang maakte het mogelijk om signalen verder en beter te verspreiden, wat van groot belang was in een tijd waarin radio nog steeds het belangrijkste massamedium was.

De overstap naar langegolf en de uitbreiding van het bereik
Een belangrijke stap in de geschiedenis van de Raszyn-zender was de installatie van een krachtige langegolfzender in 1978. Met een vermogen van 2000 kW werd Raszyn een van de sterkste radiozendstations in Europa. Langegolf had als voordeel dat het een enorm bereik had, waardoor Polskie Radio niet alleen in Polen, maar ook in grote delen van Europa en zelfs daarbuiten kon worden ontvangen.

De nieuwe langegolfzender werd voornamelijk gebruikt voor de uitzendingen van Jedynka (Program 1 van Polskie Radio), de belangrijkste Poolse publieke radiozender. Het station bood een mix van nieuws, cultuur en muziek en werd een onmisbaar onderdeel van het dagelijks leven in Polen.

Het krachtige signaal van 225 kHz zorgde ervoor dat de Poolse gemeenschap in buurlanden zoals Duitsland, Tsjechië, Oekraïne en Litouwen kon blijven luisteren naar Poolse radio-uitzendingen, wat vooral belangrijk was voor Poolse minderheden in het buitenland.

De komst van de Babice-zender en de verandering van functie
In de vroege jaren 1990 werd een nieuwe, nog krachtigere langegolfzender gebouwd in Babice (ook bekend als Konstantynów), enkele tientallen kilometers van Raszyn. Met een vermogen van 3000 kW werd de Babice-zender de primaire langegolfzender van Polen, waardoor Raszyn niet langer de belangrijkste zendlocatie was.

Toch bleef de Raszyn-zender operationeel en werd deze gebruikt voor middengolfuitzendingen en als back-up voor de langegolfzender. Dit bleek van groot belang toen de zendmast in Babice in 1991 instortte, waardoor Raszyn opnieuw de belangrijkste langegolfzender van Polen werd.

Vanaf dat moment werd de 225 kHz langegolffrequentie opnieuw gebruikt voor Polskie Radio Jedynka, dat sindsdien een van de laatste publieke radiozenders in Europa is die nog via langegolf uitzendt.

Het bereik van de Raszyn-zender
Met een zendvermogen van 2000 kW was Raszyn in staat om een groot deel van Europa en daarbuiten te bereiken. Overdag was het signaal duidelijk te ontvangen in Polen, Duitsland, Tsjechië, Wit-Rusland, Oekraïne en de Baltische staten.

‘s Nachts, wanneer langegolfsignalen zich via de ionosfeer verder verspreiden, konden de uitzendingen van Polskie Radio Jedynka worden gehoord in Scandinavië, Spanje, de Britse eilanden en zelfs delen van Rusland en het Midden-Oosten.

De toekomst van de Raszyn-zender
De technologische vooruitgang heeft de manier waarop mensen naar radio luisteren drastisch veranderd. Digitale radio, internetradio en satellietuitzendingen hebben de noodzaak van langegolf- en middengolfzenders verminderd. Toch blijft de Raszyn-zender operationeel en wordt deze nog steeds gebruikt voor Polskie Radio Jedynka op 225 kHz.

Ondanks eerdere plannen om de langegolfuitzendingen te beëindigen, is de zender nog steeds in gebruik vanwege de aanhoudende vraag van luisteraars, vooral in afgelegen gebieden en onder de Poolse diaspora. Dit maakt Raszyn tot een van de laatste actieve langegolfzenders in Europa en een belangrijk onderdeel van het Poolse radio-erfgoed.

Afbeeldingen: Het langegolfstation van Raszyn in Polen (foto Hubert Śmietanka/Wikimedia Commons)