Klassement

Het onderwerp komt regelmatig ter sprake, FM moet uit de lucht. Dat is geen nieuws. Men had vorige eeuw al besloten dat FM uiterlijk in 2015 zou moeten stoppen. Maar toen men ontdekte dat de geplande vervanger DAB om verschillende redenen nog niet in staat bleek FM te vervangen werd het even stil. Ik maakte in 1988 tijdens de eerste testuitzendingen in Duitsland kennis met Digital Audio Broadcasting. Het project DAB stond toen nog in de kinderschoenen en wat er mis kon gaan, ging jarenlang mis. De club Eureka, die het onderzoeksproject destijds begeleide, zag toch DAB vanaf het begin als Europese uitdaging. En ze lieten zich niet uit het veld slaan. Nadat de ontwikkelaars, het Fraunhofer instituut, een technisch plusje aan de naam toevoegde waren vrijwel alle problemen opgelost. Die plus lijkt weinig maar was een flinke klus. Daardoor draagt nu in verschillende Europese landen digitale radio de naam DAB+ en wordt het t.z.t. ook in ons land de vervanger van FM. Wanneer precies kan niemand me exact zeggen. Het is hopelijk pas aan de orde, als radio luisterend Nederland er klaar voor is. Dat mag wat mij betreft nog even duren. Het Noorse DAB+ debacle Men heeft onlangs in Noorwegen mogen ervaren dat de overstap naar DAB+ geen gemakkelijke operatie was. Daar schakelde in 2017 de landelijke (publieke NRK) omroep klakkeloos van FM over naar DAB+. Dat had tot gevolg, dat veel vaste luisteraars van NRK zonder DAB+ geen ontvangst van hun geliefde programma’s meer hadden. Het zorgde voor veel klachten van de luisteraars en voor heftige discussies binnen de politiek. Politicus Jacobsen van de Senterpartiet wilde zelfs dat de FM zenders weer zouden worden ingeschakeld. Dat lukte niet, maar als men nog geen DAB+ had, kon men altijd nog naar de Zweedse radio luisteren. Die was bij 60% van de Noren nog wel op FM te ontvangen. Weg met FM? Waarom de FM frequenties moeten verdwijnen kon men mij tot heden ook niet precies vertellen. Ja, men roept dat dit goed is omdat FM ouderwets analoog is en het tijd wordt om radio te digitaliseren. Men beweert zelfs dat de geluidskwaliteit van DAB+ beter is dan die van FM. Nu dat waag ik bij het huidige DAB+ met volgepropte radiokanalen te betwijfelen. Laat ik de vraag eens anders stellen. Waarom is DAB+ de vervanger van FM?Omdat DAB+ aanvullende diensten beschikbaar stelt? Die kunnen we beter maar vergeten. Volgens mij hebben bijvoorbeeld Amber Alert, de omroepen, Spotify, de ANWB etc. reeds betere wegen gevonden om dienstbaar te zijn. Dan blijft alleen de mogelijkheid over om volgens de gebruikelijke ouderwetse methode radioprogramma’s uit te zenden, net als bij FM maar dan digitaal. Daar is ook niets mis mee. Laten we echter één ding niet vergeten; wanneer men naar het functioneren van radio binnen onze gemeenschap kijkt, stelt men steeds weer vast, dat het succes van radio altijd afhankelijk was van de technische ontwikkelingen en de mogelijkheden die nieuwe technieken ons bieden. Dat is nog steeds het geval. Social Media is belangrijk, maar het is een denkfout dat alleen dat voldoende stuwend effect op de luisterdichtheid heeft. De interactiviteit die grotendeels de toekomst van radio zal bepalen, moet volgens mij op technische vernieuwingen gebaseerd zijn. Net als bij Spotify, maar dan ietsje anders. Genoemde vernieuwingen zijn allemaal via de digitale snelweg te realiseren. Het is een must voor ieder radiostation om zich voor het samenstellen van toekomstige programmaconcepten, te oriënteren op nieuwe technische mogelijkheden. Want stilstand is achteruitgang, toch? Een klein (één is genoeg) voorbeeld van Spotify, Deezer etc. spreekt voor zich. Sinds de eerste transitie (1963-1969) van het luistergedrag der luisteraar, is muziek voor meer dan 70% de grootste inschakelfactor van bijna ieder radiostation. Muziek bepaald zelfs in veel gevallen welk type luisteraar ‘zijn of haar’ radiostation kiest. Het is niet in alles bepalend, maar als er geen muziek meer op de radio speelt, zouden nog maar weinig stations wat te vertellen hebben. Spotify,…nou en? Het is triest, maar er is in ons land maar één radio-groep die daar een antwoord op heeft, Talpa. Alle andere muziekstations lopen het risico t.z.t. om eenvoudige redenen, een deel van hun luisteraars te verliezen, zonder de mogelijkheid dat verlies te kunnen compenseren. Dat begint bij de jongste generatie en daarna volgen de jong volwassenen enzovoort. Net als toen bij internet en nu bij 3FM, een station met veel getalenteerde medewerkers (en dat meen ik) die inmiddels allemaal moesten vaststellen, dat social-media erg belangrijk is maar langzaam ontdekken dat het zo bitter weinig voor de aanwas van nieuwe luisteraars zorgt. Het positieve voorbeeld naast dat van Talpa is BNR met hun Smart Radio project dat steeds weer vernieuwingen uit de hoge hoed tovert. Digitaal USA Een Amerikaans digitaal initiatief waar ik ooit in 2000 (kun je nagaan) over schreef toen het als tegenpool werd gepresenteerd van het toenmalige DAB, heet HD-RADIO. Een digitaal alternatief voor de analoge FM en MG stations met iets meer programmatische mogelijkheden dan DAB+ lijkt het na een lange maar succesvolle start te hebben waargemaakt. HD-Radio werd in ons land ook getest, maar er werd om politieke en technische redenen niet voor gekozen. Men heeft bij Uncle Sam HD Radio verder ontwikkeld voor de Noord Amerikaanse analoge radiostations. HD-Radio werkt zowel voor middengolf zenders als voor FM stations. En de stations kunnen digitaal uitzenden zonder hun eigen frequentie op te moeten geven. Veel radio stations zijn enthousiast omdat ze op hun eigen FM of MG frequentie naast hun analoge programma, digitaal zelfs twee of drie verschillende programma’s kunnen uitzenden. In de USA en Canada hebben vrijwel alle automerken (met wel 253 verschillende modellen) standaard HD-Radio ontvangers ingebouwd. Er rijden inmiddels zo´n 50 miljoen auto´s in de USA met HD/Radio. De videoclip van BMW: Eind vorig jaar waren er – volgens zeggen - in de USA iets meer dan 4.200 verschillende digitaal uitgezonden programma’s te beluisteren. Maar als ik nu de digitale cijfers bekijk, zijn er na al die jaren toch nog veel radiostations en luisteraars (70% ?) zeer tevreden met FM. HD-Radio is prachtig maar, net als bij DAB+, is alles gebaseerd op de oude vertrouwde manier van programmeren. Deze manier van radiomaken zal zeker nog wel een paar decennia een noemenswaardig aantal luisteraars behouden maar, zoals gezegd, zullen ook hier steeds meer luisteraars van andere digitale mogelijkheden gebruik gaan maken. De jonge generatie first dus. Nieuw, Nieuw, Nieuw! De ene nieuwe ontwikkeling volgt in razend tempo de andere op. Het Fraunhofer instituut is niet alleen de ontwikkelaar van DAB+. Ze zijn ook zeer actief in de Automotive Audio sector. Een paar maanden geleden presenteerden ze in Las Vegas tijdens de CES-beurs o.a. een nieuwe technologie voor de toekomstige autoradio bezitters. De nieuwste technologie maakt het mogelijk het radiostation waar men in de auto naar luistert, live te kunnen blijven beluisteren, zelfs als men buiten het ontvangstbereik van de zender(s) komt. Met dit stukje techniek synchroniseert de autoradio het audio signaal dat het radiostation uitzendt met de webstream van het station. Daarna schakelt de autoradio bij slechte ontvangst van het station, automatisch over op de webstream die men dan bij wijze van spreken tot in zuid Spanje live zou kunnen blijven beluisteren. Een internet verbinding is dan wel van belang, maar dat is straks met 5G een fluitje van een cent. Over 5G gesproken, de competitie om ‘first to 5G’ te worden is in verschillende landen los gebarsten en America streeft ernaar als eerste met 5G on air te zijn. De z.g. 5G-NR standaard (NR staat voor New Radio) is de meest variabele 5G standaard die op verschillende frequenties kan werken. 5G biedt straks ongekende mogelijkheden, is 10 keer sneller dan 4G (meer dan 1 Gbps) en vermenigvuldigd de verbindingsdichtheid met de factor 100. Heel simpel niet technisch gezegd zou dat betekenen dat wanneer bij 4G 1.000 gesprekken per moment zouden kunnen plaatsvinden, het er bij 5G 100.000 zouden kunnen zijn. Ongelofelijk! FCC 5G veiling De Amerikaanse Federal Communications Commission (FCC) reguleert alles wat met radio, TV, kabel, satelliet en draadloze netwerken te maken heeft. Begin dit jaar bereikte de FCC een mijlpaal met de sluiting van Auction 101, de eerste veiling voor het gebruik van de nieuwe draadloze 5G-services en FCC voorzitter Ajit Pai vroeg bij de Amerikaanse Media ondernemers uitdrukkelijk om aandacht toen hij zei: “Dat de omroeporganisaties in het verleden regelmatig opmerkelijke behendigheid hebben getoond met aanpassingen van technologische veranderingen en ze er nu verstandig aan zouden doen zichzelf te informeren over wat 5G is en hoe dit de uitzendsector in de toekomst zou kunnen beïnvloeden”. 5G, ook voor TV en radio(=audio) met een toekomst? Goed idee! Ad Roland, 13 juli 2019 Dit artikel is eerder gepubliceerd op Spreekbuis.nl

In deze aflevering zet ik een presentator van weleer in de spotlight. Karel Prior was een van de bekende gezichten — misschien beter gezegd ‘stemmen’ — uit de naoorlogse jaren van de Nederlandse radio. Daarnaast was hij als producer verantwoordelijk voor tal van succesvolle programma's op de radio en de televisie. In dit artikel een terugblik op een aantal opmerkelijke gebeurtenissen uit het leven van Karel Prior: zomaar enkele van de vele "prioriteiten" uit het rijke leven van een van de voortrekkers uit de Nederlandse radio- en televisiewereld van na de Tweede Wereldoorlog. Veel oudere radioluisteraars zullen zich nog de stem kunnen herinneren die bijna vijftig jaar geleden — om precies te zijn in februari 1971 — de eerste Nederlandstalige woorden uitsprak op Radio Noordzee. Bij herhaling klonk, gedragen door een prachtig stemgeluid, steeds maar weer dezelfde tekst: "Dit is Radio Noordzee met een proefuitzending ... U zult in de toekomst meer van ons horen. U gaat nu luisteren naar een non-stop muziekuitzending van Radio Noordzee." Die woorden werden destijds ingesproken door Karel Prior op een zogenaamde loop-tape. Prior overleed op 24 april 1997 — hij was toen 73 jaar oud — na een leven dat bijna geheel in het teken stond van de radio en televisie. Na de start van de Nederlandstalige service van Radio Northsea International (RNI) kreeg Prior in maart 1971 bij dat station zijn eigen programma. ‘Prioriteiten’, dat zich vooral op het oudere luisterpubliek richtte en dat ging iedere zondagmorgen de ether in. Voor de gemiddelde tiener en twen die in die tijd op het station afstemden, was Prior's mooie stem toen een nieuw geluid. Voor de meeste ouderen was er evenwel sprake van herkenning. Prior had op dat moment namelijk al een lang radioverleden achter de rug. Voordat hij, via zijn productiebedrijf Karel Prior Producties dat overigens net als de RNI-organisatie op de terreinen van het Strengholt-concern in Naarden was gevestigd, betrokken werd bij de uitzendingen van de Nederlandstalige uitzendingen van RNI, had hij al tal van werkgevers versleten. De in 1924 geboren Prior begon na de Tweede Wereldoorlog zijn radioloopbaan in Hilversum. In eerste instantie probeerde hij het als acteur en cabaretier, maar in 1947 stapte hij de omroep binnen als nieuwslezer en omroeper. Vanaf die tijd kent zijn loopbaan tal van successen en bijna even zovele werkgevers, waaronder de VARA, de NRU (de Nederlandse Radio Unie), de AVRO, de TROS en de NOS. Prior werd in 1952 door de leiding van de VARA gevraagd om het grote radio-amusement voor de zaterdagavond te gaan produceren. Hij toonde zich daarbij iemand met een goede neus voor talent. Voordat de televisie werd geïntroduceerd, werd de avonden gevuld met aantrekkelijke radioprogramma's voor het hele gezin. Geliefd waren daarbij de zogeheten ‘volkse typetjes’. Een daarvan was de draaiorgelman ‘Willem Parel’, die oorspronkelijk slechts een keer acte de préséance zou geven in het programma ‘VARA’s Showboat’. Prior was echter zo slim om deze act van Wim Sonneveld een vaste plek te geven in het programma. Terecht zo bleek, want de figuur van Willem Parel werd enorm populair. Prior was daarnaast verantwoordelijk voor nog een ander kassucces voor de VARA. Op 11 februari 1956 bracht hij het duo Tom Manders — in diens vaste rol van de zwerver Dorus — en de organist ‘meneer’ Cor Steijn samen in een aflevering van het programma ‘Showboat’. Gevolg was dat dit duo zowel via radio, als later de televisie, enorme successen zouden boeken. In 1957 maakte Prior de overstap van de VARA naar de AVRO. In die hoogtijdagen van de verzuiling was dat nog hoogst ongebruikelijk. De omroepen profileerden zich met een beroep op hun ‘overtuiging’ en Prior's daad werd bijna ervaren als een vorm van geloofsafval. De overstap maakte dan ook nogal wat publiciteit los. Prior trok zich er weinig van aan en maakte ook voor zijn nieuwe werkgever tal van succesvolle programma's. Hij was bij de AVRO onder meer verantwoordelijk voor het programma ‘Koek en Ei’ met Conny Stuart, Ko van Dijk, Joep Doderer en Johan Kaart. Dat bekende viertal was een andere reden waarom de overstap zoveel publiciteit opriep. Prior had de acteurs gewoon overgehaald om uit het VARA-programma ‘Mimoza’ te stappen om vervolgens bij de AVRO onder een andere programmanaam de successen voort te zetten. Prior verwierf daarnaast bekendheid als televisieproducer. Absolute toppers uit het zwart-wit tijdperk van de Nederlandse televisie zijn ‘De Weekend-Show’ met Rijk de Gooyer en Johnnie Kraaykamp en ‘Hou Je Aan Het Woord’, een taalkundig spelprogramma met onder meer Karel Jonckheere en Godfried Bomans — beide producten van Prior. Jarenlang hield hij het vol bij de AVRO en de TROS, totdat het tijdperk van de grote showprogramma's verleden tijd werd. Zijn liefde ging daarna weer uit naar de radio, waarvoor hij in de late jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw andermaal programma's ging maken voor de AVRO. Graag had hij, na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, dit werk voortgezet. De leiding van, de AVRO was het er echter niet mee eens en daarmee viel vervolgens een van de prachtigste stemmen van de Nederlandse radio niet meer te beluisteren. Prior zat altijd vol ideeën, maar was bij lange na niet bij iedereen geliefd. Sommige bestuurders hadden een uitgesproken hekel aan de man. Zo werd Prior in 1960 — hij werkte toen dus al zo'n drie jaar bij de AVRO — namens de gezamenlijke omroepen gevraagd om het Bevrijdingsprogramma op de televisie te regisseren. In die tijd discussieerden de vertegenwoordigers van de betrokken omroepen altijd uitgebreid vooraf of een bepaald item wel of niet in een programma mocht komen. Ook voor het betreffende Bevrijdingsprogramma, dat op 5 mei 1960 zou worden uitgezonden, zaten de vertegenwoordigers van de omroepen rond de tafel om de invulling van het feestprogramma rond te krijgen. Op dat moment stond de zangeres Corry Brokken hoog in de hitparade met haar versie van ‘Milord’, een Nederlandse bewerking van een chanson dat al eerder bekend werd in de uitvoering van de Franse zangeres Edith Piaf. Prior had het lied, dat overigens liefst zestien weken — nog steeds een nationaal record — de eerste plaats op de hitparade wist te behouden, in de uitzending opgenomen. De wrange tekst, die handelde over een prostituee, werd evenwel — vooral in christelijke kring — als aanstootgevend ervaren. Een kort citaat uit het liedje: "En als je eenzaam wordt, Moe van 't gelukkig zijn, Kom dan bij mij, Milord, Dan sluit ik het gordijn ..." Een vertegenwoordiger van de NCRV gaf te kennen, dat een lied met een dergelijke tekst beslist niet in het programma paste. Prior was woedend en gaf staande de vergadering zijn opdracht terug. Met het schrappen van de titel ‘Milord’, zo zei hij met een beroep op zijn deskundigheid, werd het werken als producer hem onmogelijk werd gemaakt. Prior's beslissing om de opdracht terug te geven, veroorzaakte nogal wat opschudding. Veel artiesten — met als woordvoerder de regisseur en tekstschrijver Wim Ibo — verklaarden zich solidair met Prior. Het was een van de eerste tekenen van de omslag van de jaren vijftig naar de jaren zestig. Voor Prior zelf had het muisje overigens nog een financieel staartje. Eerst waren het nog voornamelijk geruchten die achter de schermen de ronde deden. Maar begin juni 1960 — dus meer dan een maand nadat Prior besloten had zijn taken aan de gezamenlijke omroepen terug te geven — werd duidelijk dat het bestuur van de AVRO consequenties had verbonden aan Prior's weigering. Prior, die tot op dat moment een aanstelling had als hoofd amusement, werd gedegradeerd tot gewoon omroepmedewerker. Dit stond destijds gelijk aan degradatie vanuit schaal 13 tot aan de bodem van schaal 12. Deze gebeurtenis werd uitgebreid in de pers naar voren gehaald. In de kranten viel zelfs te lezen dat het Prior minimaal tweeduizend gulden op jaarbasis zou schelen. Let wel we hebben het over het jaar 1960. De AVRO was echter niet tot het uiterste gegaan. Zowel de NCRV als de VARA, beide eerdere werkgevers van Prior, hadden er bij de directie van de AVRO op gestaan dat de man op staande voet zou worden ontslagen. Dat de NCRV het ontslag van Prior had geëist, had puur te maken met de tekst van het liedje ‘Milord’ dat Prior wenste uit te zenden op de televisie. Bij de VARA speelden ook andere overwegingen een rol. Voor deze omroep vormde de gebeurtenis een prachtige gelegenheid om Prior terug te pakken voor wat ze nog steeds zagen als een geval van overlopen. Een salarisverlaging was een tweede optie. Men vond in VARA-kringen namelijk destijds al dat zijn nieuwe werkgever hem veel te hoog had ingeschaald. Dit probleem werd toen zelfs uitgevochten tot aan de toenmalige omroepcommissaris, professor Beel, toe. Die liet uiteindelijk weten, dat de AVRO goed zat op het punt van Prior's aanstelling in salarisklasse 13. Naar huidige maatstaven gemeten, stond de maatregel van de AVRO in geen enkele verhouding met het principiële standpunt van Prior. De hele gebeurtenis werpt tegelijkertijd een schril licht op de toestanden, die rond die tijd binnen de omroepen heersten. Hoewel de bestuurders er niet tegenop zagen om hun visie op de conflicten openbaar te maken via verklaringen aan journalisten, werd er binnenshuis besmuikter mee omgegaan. Ook dat riep weer de nodige irritatie op. Wordt vervolgd. Hans Knot, 27 juli 2019 Afbeelding: Karel Prior (foto Wikipedia / beeldengeluidwiki.nl)