‘De Wadden, een andere oorlog’: serie en podcast over unieke oorlogsgeschiedenis van de eilanden

Op 5 mei 1945 viert Nederland de bevrijding van de Duitse bezetting. In vrijwel het hele land klinkt het einde van de oorlog, maar op de Waddeneilanden is de situatie anders. De Duitse troepen daar geven zich niet direct over. De bevrijding laat er nog weken op zich wachten. De bijzondere en vaak vergeten geschiedenis van deze periode staat centraal in een televisiespecial en een bijbehorende podcastserie onder de titel ‘De Wadden, een andere oorlog’.

Presentator Winfried Baijens bezoekt in de serie de vijf bewoonde Waddeneilanden. Hij spreekt met bewoners over de oorlogsjaren en de lang uitgestelde bevrijding. Op elk eiland blijken de ervaringen tijdens de bezetting en in de laatste weken van de oorlog uniek. De verhalen verschillen van eiland tot eiland, maar delen een gezamenlijke rode draad: isolement, Duitse aanwezigheid en een bevrijding die weken later kwam dan op het vasteland.

Op Texel start de vijfdelige podcast op 20 mei met een aflevering over het bloedige einde van de oorlog. Daar kwamen Georgische soldaten in Duitse dienst in opstand, wat leidde tot felle gevechten die pas eind mei tot een einde kwamen. De strijd kostte het leven aan meer dan duizend mensen. Texel wordt hierdoor gezien als het laatste slagveld van Europa.

De aflevering over Terschelling verschijnt op 29 mei. Hier stonden tijdens de oorlog twee grote radarinstallaties die tot Engeland konden reiken. Baijens bezoekt de bunkers en staat stil bij het leven van eilanders die dwangarbeid moesten verrichten, en bij de sporen die de oorlog tot op de dag van vandaag achterliet, zoals de Stolpersteinen.

Op 31 mei richt de serie zich op Vlieland. Daar leefden eilandbewoners nauw samen met Duitse soldaten. Voor veel militairen was plaatsing op een Waddeneiland relatief comfortabel, terwijl voor de bevolking het dagelijks leven in oorlogstijd vooral vreemd en beperkt was. Persoonlijke herinneringen schetsen een beeld van het leven op een eiland onder Duitse controle.

De vierde aflevering verschijnt op 3 juni en behandelt de situatie op Ameland. Dit eiland bood in de oorlog onderdak aan kinderen die moesten aansterken, waaronder ook Joodse kinderen. Zij konden er verblijven zonder onder te hoeven duiken, ondanks de nabijheid van Duitse troepen. Na de oorlog werden er vakanties georganiseerd voor weduwen van verzetsstrijders en hun kinderen, ondergebracht in een speciaal vakantiehuis.

De podcastreeks sluit op 11 juni af met Schiermonnikoog. Dit eiland werd als laatste bevrijd, exact op die dag tachtig jaar geleden. Tegen het einde van de oorlog vluchtten fanatieke SS’ers uit Groningen naar het eiland, waar ze onderdak vonden in boerderijen. Tot op de dag van vandaag worden daar de oorlogsgraven van aangespoelde militairen onderhouden, waaronder ook die van geallieerden.

De televisiespecial van NOS 80 jaar Bevrijding: de Waddeneilanden wordt uitgezonden op woensdag 11 juni van 20:30 tot 21:21 uur op NPO 2. Elke aflevering van de podcast verschijnt op de datum waarop het betreffende eiland tachtig jaar geleden werd bevrijd.

Afbeelding: foto NOS/Marjolein Bax