Orlunda’s radiosignaal: Een echo uit het verleden

In het hart van Zweden, nabij de stad Vadstena, ligt de historische zendlocatie Orlunda. Deze faciliteit speelde een grote rol in de Zweedse radio-uitzendingen gedurende de 20e eeuw.

De plannen voor een geavanceerde langegolfzender ontstonden al in de jaren 40. De bestaande zender in Motala voldeed niet meer aan de eisen; hij was verouderd en inefficiënt, en het signaal vervaagde al op 80 kilometer afstand. Na uitgebreid onderzoek werd een locatie ten oosten van Vadstena geselecteerd voor de nieuwe zender. De bouw begon in 1958 onder leiding van ingenieur Folke Strandén. Hij ontwierp een ringantennesysteem met een centrale mast omringd door vijf antennes, verbonden met twee 300 kW zenders van Compagnie Français Thomson-Houston (CFTH). De zender zelf werd ondergronds geplaatst in een betonnen bunker met muren van 1,5 meter dik, ontworpen om een mogelijke Sovjet-luchtaanval te weerstaan. Alle kabels naar en van de faciliteit werden eveneens ondergronds gelegd.

De twee zenders konden zowel onafhankelijk als gezamenlijk worden gebruikt en maakten gebruik van CFTH’s kenmerkende “Vapotron” stoomgekoelde buizen. Het antennesysteem was ontworpen om een grondgolf te produceren, bedoeld om interferentie met verre zenders op dezelfde frequentie te voorkomen. De centrale antenne, met een hoogte van 250 meter, werd omringd door secundaire antennes van elk 200 meter hoog, geplaatst in een ring op 630 meter afstand van de centrale mast en van elkaar.

In mei 1961 werd de bouw voltooid en de zender officieel ingehuldigd door Prins Bertil. Het jaar daarop begon de zender met het uitzenden van Sveriges Radio’s Programma 1 op 191 kHz. Dankzij het verbeterde bereik en het hogere vermogen konden honderdduizenden luisteraars in centraal Zweden genieten van een helder radiosignaal. Zelfs in het noorden van Zweden was de zender ’s nachts te ontvangen.

Ondanks zijn technologische vooruitgang kende de Orlunda-zender ook uitdagingen. Sommige inwoners klaagden over interferentie met elektrische apparaten, zoals telefoons en muziekinstrumenten. Bovendien veroorzaakte de nabijgelegen spoorlijn trillingen die de gevoelige apparatuur konden verstoren. Om deze problemen aan te pakken, werden diverse technische aanpassingen doorgevoerd.

In de loop der jaren nam het belang van langegolfuitzendingen af door de opkomst van FM-radio en andere technologieën. Dit leidde uiteindelijk tot de sluiting van de Orlunda-zender in 1991. In 2000 werd de faciliteit overgenomen door een voormalige medewerker, Ragnar Gustafsson, die zijn voormalige werkplek koesterde. Tegenwoordig doet de locatie dienst als museum, waar bezoekers een kijkje kunnen nemen in de rijke geschiedenis van de Zweedse radio-uitzendingen en de technologische innovaties die de Orlunda-zender ooit tot een baken in de ether maakten.

    
Afbeelding: Orlunda (foto's Wiki Commons)