Isfjord Radio op Svalbard: radiostation, weerpost en cultureel monument

Begin 1933 – het is geen toeval dat de eerste berichten van Isfjord Radio klinken tegen de achtergrond van groeiende scheepvaart rond Spitsbergen. Met stijgende export van kolen naar het vasteland rees de behoefte aan een betrouwbare communicatie. De bestaande zenders bij Longyearbyen en Barentsburg boden niet genoeg bereik: in 1932 liepen zelfs twee Sovjetschepen vast vlakbij de fjordmond. In dat klimaat namen Arktikugol, de Noorse beroepsautoriteiten en de mijnindustrie het initiatief om een nieuwe kustradiostation te bouwen, op Kapp Linné, de zuidelijke punt van Isfjorden. Parlement gaf al op 16 mei 1933 goedkeuring en financiering voor het plan – de basis voor wat later Isfjord Radio zou worden.

Het eerste gebouw kwam snel tot stand: vanaf eind juni 1933 voer apparatuur vanuit Oslo naar Spitsbergen, en op 13 september werd de basisinfrastructuur afgerond: een zenderinstallatie van Telefunken met 300 W vermogen, begeleid door drie huizen, een scheepshaven, een smeedwerkplaats en zelfs drie vuurtorens. De officiële opening was op 13 november, en het team bestond aanvankelijk uit drie, later vier medewerkers.

In zijn vroege jaren fungeerde Isfjord Radio niet alleen als radioverbinding voor scheepvaart; vanaf 1934 werden er ook periodieke weerswaarnemingen gedaan. De ligging – vlak bij de fjordmond – was perfect om meteorologische data te verzamelen en door te geven. En met uitzicht op zware ijs- en weersomstandigheden, kon de locatielocator schepen op koers houden en fungerende vuurtorens veilig oplichten in donkere of stormachtige perioden.

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, sloeg het noodlot toe: de zender en bijbehorende gebouwen werden op last van de Noorse autoriteiten vernietigd tijdens de evacuatie van Svalbard in 1941 – om te voorkomen dat Duitsland ze zou gebruiken. Vervolgens bombardeerde de Tirpitz de plek alsnog in 1943 tijdens Operatie Zitronella.

De wederopbouw startte kort na de oorlog: in 1946 begon men opnieuw met opbouwen en transport van apparatuur, en de originele fundamenten werden hergebruikt. De herstelde radiostation kwam op nagenoeg dezelfde plek, maar met extra voorzieningen: er werden radiobearings geïnstalleerd, de radar kwam erbij in 1950, en in de jaren ’50–’60 werd de personeelsformatie uitgebreid tot twaalf man.

Vanaf 1949 groeide het aanbod: kortegolftelefonie werd toegevoegd, gevolgd door meerdere telefoonlijnen en telex‑kanalen in de jaren ’70. In 1979 maakte de installatie van een satelliet-aardstation met een 13‑meter schotel het station toekomstgericht: moderne digitale telefonie, datatransmissie en ontvangst van radio- en tv-programma’s via NORSAT werden realiteit.

In 1999 werd de radiostartion geautomatiseerd: de bemanning trok weg, en de technische installatie werd vanaf Longyearbyen op afstand bestuurd. De komst van een onderzeese glasvezelkabel in 2004 maakte de satellietverbinding overbodig; een jaar later werden de meeste systemen ontmanteld, behoudens de grote antenne die inmiddels als cultureel erfgoed werd verklaard. In 2023 volgde officiële status als beschermd cultuurmonument via Riksantikvaren.

Tegenwoordig huurt Basecamp Explorer, onder beheer van Store Norske, het oude complex en exploiteert het als exclusieve vogel- en wildlife‑lodge. De contouren van het voormalige radiostation, waaronder storingsvrije paraboolantennes en dienstgebouwen, zijn zorgvuldig behouden – een getuigenis van technologische pioniersgeest in het poolgebied.

In recente jaren werd Isfjord Radio pionier in duurzame energie. Sinds 2021 experimenteert men met zonnepanelen – in 2023 werd een station met circa 360 panelen opgeleverd, naar eigen zeggen de noordelijkste grootschalige PV-installatie ter wereld. Het systeem levert ongeveer 70–80 % van de jaarlijkse energiebehoefte en reduceert het dieselverbruik drastisch – een voorbeeld voor wereldwijde poolgemeenschappen.

Door de jaren heen was Isfjord Radio verweven met drie belangrijke communicatietechnologieën. Eerst radiotelegrafie en -telefonie vanaf 1933. Daarna luchtvaart- en scheepvaartondersteuning met radar en communicatie vanaf de jaren ’50. Tenslotte satellietcommunicatie vanaf 1979 tot vervanging door glasvezel in 2004. Al die fasen weerspiegelen de technologische vooruitgang en de strategische ligging van het station aan de ingang van de arctische fjord.

Terwijl het familiehotel nu rust en comfort biedt aan bezoekers vanuit Longyearbyen – per sneeuwscooter in de winter of boot in de zomer – blijft de aantrekkingskracht van het voormalige zendstation intact: het verhaal van communicatie, navigatie en meteorologie in een onherbergzame, arctische wereld is tastbaar gebleven.

Afbeeldingen: Isfjord Radio (foto's Wiki Commons)