Klassement

Soms komt er een berichtje tevoorschijn die je, ondanks intense research, nooit eerder is opgevallen en je meteen prikkelt. Ik denk even terug aan de uitgebreide artikelen die in 1971 verschenen in de Telegraaf ter promotie van een boek van Paul Harris, schrijver en auteur van de Impulse Uitgeverij in Schotland. Allerlei verhalen, al dan niet met goed research geschreven maar ook de nodige uitglijders die eindigden ver naast de waarheid. Zo verhaalde hij over de slechte start van RNI in 1970 en de financiële ontwikkelingen. Maar ook zijn verhalen omtrent de vermeende banden die de eigenaren van RNI, de Zwitsers Meister en Bollier, zouden hebben met het communistische regime in de DDR. Maar hij betrok tevens in zijn verhalen, onder de titel ‘Mysteries rond Radio Nordsee’ de ontwikkelingen die een jaar eerder hadden plaats gevonden rondom Capital Radio. De serie betrof een voorpublicatie voor het boek ‘To be a Pirate King’, dat door zijn uitgeverij in 1971 op de markt werd gebracht. Het waren pagina grote artikelen die niet alleen de zeezenderfans boeiden maar ook door andere lezer gretig tot zich werden genomen. Als je nu het boek zou herlezen en de artikelen nog een keer zou beschouwen dan zal dat met een knipoog gebeuren en bij herhaling de vraag naar boven komen waar Paul Harris mee bezig was en wat het doel was van het brengen van gedeeltelijke misinformatie. In ieder geval kwam het erop neer dat het radiogebeuren vanaf internationale wateren in een slecht daglicht kwam bij bepaalde mensen. De serie artikelen leidde zelfs tot vragen in de Tweede Kamer door de heer A Te Pas, vertegenwoordiger namens de Nederlandse Middenstands Partij, waarin hij in schriftelijke vragen zelfs gewag maakte van de woorden: ‘Is de bewindsman bereid een onderzoek te doen instellen naar de financiële manipulaties van de Zwitsers Meister en Bollier…..?’ Vragen die gesteld werden aan de toenmalige ministers van Financiën en Verkeer en Waterstaat. Echter werd de brief gedurende lange tijd terzijde gelegd door het Kamerpresidium dat de gebruikte taal niet Parlement waardig vond. Later zou Te Pas nogmaals de vraag inbrengen met een andere intro: ‘financiële manipulaties’ werd vervangen door ‘financiële praktijken’. De artikelen serie bracht ook de nodige consternatie in de legerplaats Seedorf in West-Duitsland. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw was er nog sprake van Dienstplicht en veel van de soldaten gingen, na een periode van opleiding in kazernes in Nederland, voor een langere periode naar Frankrijk (La Courtine) of West Duitsland (Seedorf). Uiteraard waren in voornoemde legerplaatsen ook mogelijkheden tot ontspanning in de weekenden. In Seedorf had je bijvoorbeeld het Holland House waar activiteiten werden georganiseerd. Zo was het organiserend comité op het idee gekomen een avond te organiseren in oktober 1971 waarbij er een optreden zou zijn van de Radio Noordzee drive in show. Plaatsvervangende commandant Overste Walboom, verantwoordelijk voor ook het ontspannende deel binnen de legerplaats Seedorf—Hohne, was echter een trouwe lezer van de Telegraaf en mede de eerder vermelde artikelen van Paul Harris vond hij het nodig in te grijpen. Zo viel hij vooral op het gegeven dat de eigenaren van RNI in het geniep zich ook bezig hielden met de Oost-Duitse regering. Dit had tot gevolg dat geen enkele soldaat, gelegen in de West-Duitse kazerne, naar het Holland Huis mocht voor het bijwonen van de Radio Noordzee drive in show. In de Haagsche Post van 27 oktober 1971 werd gemeld: ‘De beroepshalve vaak door spionage paranoia aangevreten inlichtingendienst C.I.D. had dom genoeg geen gevaar gezien in het vermaak van de piratenzender. De overste besliste eigenzinnig anders en dat was de bewuste zaterdag in ieders harten toen het eerste plaatje ‘Ik heb eerbied voor jouw grijze haren’ aan hem werd opgedragen.’ Bij Radio Veronica had men in oktober 1971 een goede blik op te toekomst want in de Telegraaf was een artikel terug te vinden waarin de directie het recht op legalisering claimde van directeur Dirk Verweij. “Een positie waarbij de Veronica-formule via een legale weg kan worden voortgezet. Dit mede op basis van het feit dat er kan worden terug gezien op een elfjarig bestaan.” De directie verbond dit commentaar aan de uitslag van een enquête van de Nederlandse Stichting voor Statistiek, die in augustus dat jaar was gehouden. Volgens het onderzoek genoot Hilversum 3 landelijk een voorkeur bij het luisterpubliek in vergelijking met Radio Veronica en Radio Noordzee, maar was Veronica zonder meer de favoriet in de gebieden waar het station goed was te ontvangen. In die streken bleek dat 75% van de ondervraagden een voorkeur gaf aan de uitzendingen van Veronica. Ook wenste een behoorlijk aantal mensen, indien het zou komen te legalisering, een lidmaatschap nemen van de omroepvereniging Veronica. Het zou zelfs kunnen leiden tot een officiële A-status. En uiteindelijk werd Veronica op een bepaald moment ook veruit de grootste omroep van ons land onder de naam V.O.O. Hans Knot, 22 november 2025.

Diep in het landelijke graafschap County Meath, Ierland, stond jarenlang het Clarkstown Radio Transmitter Station. Dit zendstation, dat werd gebouwd en gebruikt door RTÉ Radio 1, speelde een grootte rol in het verspreiden van Ierse radioprogramma’s naar een breed publiek, zowel binnen Ierland als ver daarbuiten. Met zijn imposante mast en krachtige zendvermogen zorgde Clarkstown ervoor dat luisteraars in afgelegen gebieden en zelfs op het Europese vasteland toegang hadden tot Ierse radio-uitzendingen. De oprichting van de zendlocatie De geschiedenis van het Clarkstown-zendstation begint in de jaren ‘80, toen de Ierse publieke omroep RTÉ (Raidió Teilifís Éireann) op zoek was naar een moderne zendlocatie om langegolfuitzendingen te faciliteren. Voorheen werden radiosignalen uitgezonden vanaf oudere installaties, maar de behoefte aan een krachtiger en stabieler signaal leidde tot de bouw van een nieuwe zendmast in Clarkstown, nabij Summerhill in County Meath. De locatie werd gekozen vanwege de gunstige geografische ligging en het vlakke terrein, wat essentieel was voor een efficiënte verspreiding van langegolfsignalen. Langegolf (LW) had destijds een groot voordeel: de signalen konden enorme afstanden afleggen en waren minder gevoelig voor atmosferische storingen dan kortegolf- of middengolfsignalen. Hierdoor was Clarkstown ideaal voor het bedienen van zowel Ierse luisteraars als de Ierse diaspora in het Verenigd Koninkrijk en andere delen van Europa. Het gebruik van de langegolfzender De belangrijkste gebruiker van de Clarkstown-zender was RTÉ Radio 1, de nationale radiozender van Ierland. De uitzendingen op 252 kHz begonnen in 1989, waarmee een nieuw tijdperk van langegolfuitzendingen werd ingeluid. De zender had een vermogen van 500 kW, waarmee het niet alleen heel Ierland bestreek, maar ook grote delen van het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en zelfs verder gelegen gebieden in Europa. Voor veel Ieren die in het Verenigd Koninkrijk woonden, was de langegolfuitzending van RTÉ Radio 1 een essentiële verbinding met hun thuisland. In die tijd was FM-radio nog niet overal beschikbaar en internetstreams bestonden nog niet, waardoor langegolf de enige betrouwbare manier was om Ierse radio buiten de landsgrenzen te beluisteren. Naast reguliere programmering, zoals nieuws, sport en entertainment, had de zender ook een belangrijke functie als noodcommunicatiekanaal. Bij nationale crises kon RTÉ via Clarkstown belangrijke berichten verspreiden die een groot deel van de bevolking konden bereiken. Internationale samenwerking: Teamwork met Atlantic 252 Hoewel de Clarkstown-zender voornamelijk werd gebruikt voor RTÉ Radio 1, kreeg het internationale bekendheid dankzij een andere invloedrijke gebruiker: Atlantic 252. Dit commerciële radiostation werd in 1989 opgericht als een joint venture tussen RTÉ en CLT (Compagnie Luxembourgeoise de Télédiffusion, nu RTL Group). Atlantic 252 was een pop- en hitradiostation dat zich richtte op een jong publiek in het Verenigd Koninkrijk en Ierland. Omdat FM-frequenties beperkt waren en middengolf vaak als ouderwets werd beschouwd, bood de krachtige langegolfzender van Clarkstown op 252 kHz een unieke mogelijkheid om een breed publiek te bereiken. Het station werd enorm populair in de jaren ‘90, vooral omdat het een non-stop muziekformule bood die vergelijkbaar was met wat commerciële FM-stations deden, maar dan met een veel groter bereik. Atlantic 252 werd in heel het Verenigd Koninkrijk en Ierland beluisterd en had zelfs luisteraars op het Europese vasteland. In 2001 stopte Atlantic 252 met uitzenden en werd de frequentie teruggegeven aan RTÉ, dat de zender vanaf dat moment uitsluitend gebruikte voor RTÉ Radio 1. Het bereik van de Clarkstown-zender Dankzij het hoge zendvermogen van 500 kW was Clarkstown een van de sterke langegolfstations in Europa. Het signaal van 252 kHz kon zonder problemen heel Ierland en het Verenigd Koninkrijk bestrijken. Maar de invloed reikte nog verder: Overdag was de zender goed te ontvangen in Frankrijk, België, Nederland en delen van Duitsland. ‘s Nachts, wanneer radiosignalen via de ionosfeer verder reizen, kon RTÉ Radio 1 via Clarkstown worden gehoord in Noord-Spanje, Scandinavië en Oost-Europa. Er zijn zelfs meldingen van ontvangst in Canada en de oostkust van de Verenigde Staten, al was dit afhankelijk van atmosferische omstandigheden en de gebruikte radioapparatuur. Dit maakte de zender van grote waarde voor de Ierse gemeenschap in het buitenland, die zo een direct contact met het moederland kon behouden. De afbouw van langegolfuitzendingen In de loop van de 21e eeuw veranderde het radiolandschap drastisch. De opkomst van digitale radio (DAB), internetradio en satellietuitzendingen verminderde de noodzaak van langegolfuitzendingen. Hoewel RTÉ Radio 1 nog steeds een trouw publiek had via 252 kHz, werd het onderhoud van de krachtige zender steeds duurder. RTÉ kondigde meerdere keren plannen aan om de langegolfzender te sluiten, maar vanwege protesten van Ieren in het buitenland werd dit telkens uitgesteld. Toch werd de druk om kosten te besparen groter, en op 14 april 2023 werd de Clarkstown-zender definitief uitgeschakeld. Dit betekende het einde van een tijdperk waarin langegolf een belangrijke rol speelde in de Ierse radiocultuur. Afbeelding: De Clarkstown zendlocatie (foto's Wiki Commons)

Radio Caroline haalt in maart 2026 opnieuw oudgedienden van het beroemde radiostation aan boord. Voor het weekend van 21 en 22 maart staat een speciale uitzending gepland met DJs die in de jaren 70 op het radienschip MV Mi Amigo werkten. Deze speciale programma’s worden live uitgezonden vanaf het schip MV Ross Revenge. De Mi Amigo 70s Reunion Broadcast biedt luisteraars een unieke kans om klassieke radiomomenten opnieuw te beleven. Het precieze tijdschema en verdere details van de uitzendingen worden in het begin van het nieuwe jaar bekendgemaakt. Radio Caroline promoot het evenement ook met speciale boottrips naar het zenderschip, die worden uitgevoerd vanaf Bradwell-on-Sea. Fans die de kans willen grijpen om de veteranen van het zeezenderstation persoonlijk te ontmoeten, kunnen zich daarvoor opgeven.

We focussen ons deze keer op nostalgische herinneringen uit 1984. In januari ging een lang gewenst experiment gedurende vier dagen van start waarbij de toen zes actieve regionale radiostations gedeeltelijk gingen samenwerken met Hilversum I. Het experiment betrof een nieuwszender met een geïntegreerd landelijk en regionaal programma. Op donderdagen 12 en 19 januari waren het bijvoorbeeld Hilversum 1 en Radio Noord gezamenlijk in de ether en wel van kwart over zeven in de ochtend tot elf uur in de avond. De programma’s werden uitgezonden op de normaal in Groningen gebruikte FM frequentie van Hilversum 3. Radio Noord verzorgde op die dagen vanuit de studio aan het Martinikerkhof in Groningen een aantal uren radio. Dat bestond uit zes korte en vier lange nieuwsuitzendingen, gesprekken met Noordelingen, regionale streek-en muziekprogramma's en twee forums. Zo was er onder meer een discussie te horen over de toekomst van het vliegveld Eelde en de tweede donderdag was er ruimte voor een forum van landelijke politici die hun roots in Groningen hadden. Vooraf aan het experiment had het toenmalige hoofd van Radio Noord, Swier Broekema, wel zo zijn bedenkingen. Zo stelde hij in de regionale dagbladpers: “Er zitten gevaren aan dit experiment. Deze nieuwe integratie is eigenlijk wezensvreemd aan onze huidige programmering bij Radio Noord. Derhalve dienen we er voor te zorgen dat we onze eigen identiteit goed bewaren en laten uitkomen.” Als sinds 1982 had de Regionale Omroep Ontwikkeling en Samenwerking, vooral bekend als ROOS, de voorkeur uitgesproken voor de integratie van de regionale omroepen met een van de landelijke Hilversumse netten. Ook de meeste directieleden van de landelijke omroepen steunden datzelfde jaar dit idee. Alleen de directie van Veronica onttrok zich aan de gesprekken omtrent eventuele samenwerking. Wat wel speelde in die tijd was dat de omroepverenigingen de regionale omroepen als een bedreiging zagen vanwege de groeiende luisterdichtheid van de regionale omroepen en dus reden genoeg om aan integratie mee te werken. Naast Radio Noord namen ook Omroep Friesland, Oost, Zuid, Brabant en Stad Amsterdam mee aan het vierdaagse experiment. Even terugkerend naar Swier Broekema had hij afsluitend nog een nieuwtje: “De omschakeling van Hilversum 1 naar Radio Noord en omgekeerd dient vloeiend en op de seconde nauwkeurig te verlopen. We zitten met het probleem dat we nóg niet precies weten hoe lang de STER gaat duren. In Hilversum weten ze dat pas 48 uur van te voren. Daarom hebben we nieuwe klokken laten komen naar onze studio in Groningen: zeven Hopf-klokken, die vanuit Frankfurt tot op de miniséconde nauwkeurig draadloos gestuurd worden.” Het experiment, dat helaas maar over vier dagen verspreid werd uitgevoerd, werd matig ontvangen bij een speciaal daarvoor ingesteld panel. Het merendeel van de deelnemende regioradio’s waren nog in een tijdperk dat men met beperkte mogelijkheden een even beperkt aantal uren radio maakte. Het zou nog jaren duren voordat daarin verandering zou komen laat staan dat er ook kon worden overgegaan tot het tevens maken van televisieprogramma’s. Als voorbeeld Radio Noord, dat pas in april 1995 voor het eerst ook via de televisie actief werd. Op 2 februari was er al het nodige te doen in de Tweede Kamer toen er duidelijk werd gemaakt dat de regering strenger diende te gaan optreden tegen de zogenaamde videopiraten. Het had geen betrekking op piraten die via illegale televisie-uitzendingen videofilms brachten. Nee, het ging om handelaren die illegaal films lieten dupliceren om deze vervolgens op videobanden in de handel te brengen. Dit alles zonder enige vorm van afdroging van auteursrechten aan de officiële producenten van de films. Het onderwerp kwam aan bod tijdens de behandeling van de begroting van Justitie. Het waren zowel de Tweede Kamerleden Tripels (VVD) als Kosto (PvdA). Ze waren van mening dat er meer aandacht diende te worden besteed aan deze nieuwe vorm van criminaliteit. Daar het illegaal dupliceren van films een enorme vlucht had gemaakt werd de jaarlijkse schade op 10 miljoen gulden geschat. Kamerlid Tripels stelde dat ongeveer 60 tot 70 procent van de handel in videobanden illegaal was. Zo meldde hij als voorbeeld dat van de toen recente uitgebrachte film ‘The Day After’ er al illegale duplicaten in de handel waren voordat de film in de bioscopen voor het eerst officieel werd vertoond. Het was volgens de liberaal duidelijk dat de omvangrijkheid van deze vorm van piraterij de economische ontplooiing en cultureel belangrijke branche van legale videoverhuurbedrijven nauwelijks mogelijk kon zijn. Trippels vond dat de toen huidige bestrijdingswijze veel te weinig effect had omdat voor de straffen veel te laag waren om bij de videopiraten werkelijk ontzag in te boezemen. Vervolgens stelde hij aan de toenmalige minister van Justitie, Korthals Altes, voor met een wetwijziging te komen waarin de straffen aangepast dienden te worden evenals de ernst van de delicten dienden te worden aangescherpt. Ook Kamerlid Aad Kosto (PvdA) benadrukte dat Justitie meer aandacht diende te schenken aan deze vorm van video-piraterij, die volgens hem grote schade bracht. Hij stelde: ‘Het mag dan de geur van romantiek met zich meedragen, piraterij is en blijft altijd een vorm van diefstal.’ Hij vroeg tevens of de minister kon zorgen voor een betere rechtsbescherming aan de bonafide handel. Ook stelde Kosto dat de door Tripels voorgestelde maximale geldboetes en celstraffen te simpel waren. Het diende voor hem allemaal veel effectiever te worden in de toekomst. Maar ook de technische ontwikkelingen stonden niet stil want die zelfde 2de februari 1984 was er een ander bericht, dat ik veilig stelde uit historisch oogpunt. Er werd namelijk aangekondigd dat op korte termijn voor het eerst stereo televisieprogramma’s als test zouden worden uitgezonden en wel speciaal voor de kijkers in Noord Nederland. In het najaar van 1984 was het de bedoeling dat dit ging gebeuren via de televisietoren in Smilde, die met de benodigde apparatuur werd uitgerust. Ook werd bekend gemaakt dat in de daarop volgende twee jaren ook andere locaties zouden worden aangepast. Hierbij bedoelde men de uitzendlocaties in Lopik, Wieringermeer en Goes. Het lag in de bedoeling alle werkzaamheden begin 1987 af te ronden. Er was door de PTT en NOS gekozen voor een Duits systeem dat al met succes geruime tijd door de ZDF en ARD was getest. De TROS-radio organiseerde op 17 mei 1984 in het Amsterdamse Concertgebouw een concert met uitsluitend Beatles-composities. Dit concert werd rechtstreeks op de radio uitgezonden. Aan het concert werkten mee: Soesja Citroen, Louis van Dijk, Ernie van Geenen, Wim Hogenkamp, Hans Vermeulen, Daniël Wayenberg, Astrid in 't Veld, de gemengde zangvereniging Zang en Vriendschap, het Ledenlijstkoor Amsterdam en het Promenade Orkest onder leiding van Jan Stulen. Programma-onderdelen waren onder meer de Royal Beatle Wórk Music, Beath Crackersuite en een Beatle-medley voor twee piano's en orkest van Jurre Haanstra. Dan een nieuwtje dat op 11 augustus 1984 verscheen waarin werd vermeld dat het NOS Jeugdjournaal een nieuwe presentator ging krijgen in de persoon van Robert ten Brink. De toen 28-jarige Ten Brink was derhalve vanaf 1 september te zien en was afkomstig uit de toneel- en theaterwereld en presenteerde op de televisie voorheen het KRO programma ‘Cijfers en Letters’. Kenners van de programmering van Hilversum 3 uit die tijd herinneren hem ook als presentator van de Noenshow voor de KRO. Leonie Jansen, die tot dat moment de presentatie van het Jeugdjournaal alleen verzorgde, wenste meer tijd te hebben voor andere dingen waardoor twee keer per week Ten Brink was te zien. In de zomer van 1984 werd ook bekend dat Kas van Iersel van omroep ging wisselen. Hij kwam van de TROS en ging naar de AVRO waar hij vervanger werd van Karel van de Graaf, die zich ging focussen op televisiewerk. Kas kreeg het programma op Hilversum 3 op maandagochtend tussen 7 en 9 uur, terwijl hij ook verantwoordelijk werd voor het middagprogramma tussen 4 en 5 uur. Daarin onder meer een schakeling met de televisiestudio en Ad Visser van Top Pop. We hadden destijds vooral aanbod aan programma’s op de televisie uitgezonden vanuit Hilversum en er werd volop gekeken naar vooral amuserende en ontspannende programma’s. In de zomer van 1984 werd onderzocht hoe het stond met de populariteit en meer van de verschillende presentatoren en presentatrices. Als het ging om de bekendste persoon kwam Sonja Barend veruit naar voren met een score van 97% bij de ondervraagde personen. De resultaten kwamen naar voren uit een onderzoek van het NIPO bij 1000 personen ouder dan 18 jaar. Ook werd gevraagd of de bekendste ook sympathiek overkwam. Hier werd slechts een score gehaald van 35%. Nee dan was het met Ted de Braak beter gesteld want hij scoorde liefst 72% in die categorie. Als het ging om de categorie ‘bekendste’ scoorde Ted een tweede plek. Andere personen die werden genoemd waren Willem Ruis, Simon Carmiggelt en Henk va der Meyden. Die laatste had niet een hoog populariteitsfactor want scoorde slechts met 13%. Hans Knot, 8 november 2025 Afbeelding: Radio Noord studio (foto collectie Paul Snoek)

Radio Nova International is de naam van een nieuw radioproject dat begin 2026 van start wil gaan op de korte golf. De oprichter achter het plan is Neil Armstrong, beter bekend als Neil Gates, die in het verleden actief was als presentator bij Radio Caroline en de Voice of Peace. Het station richt zich op luisteraars in Europa en Noord-Amerika en wil inspelen op de belangstelling van kortegolfluisteraars en radioamateurs. Het concept van Radio Nova International is geïnspireerd op bekende internationale radiostations uit het verleden, zoals Radio Netherlands, Radio Zweden, WRNO – The Rock Of New Orleans en Super Rock KYOI. Met de slogan Because We Love Shortwave wil het station een eerbetoon brengen aan de hoogtijdagen van de internationale kortegolfuitzendingen. Hoewel de plannen nog in ontwikkeling zijn, is duidelijk dat de zender zich wil onderscheiden door een mix van muziek, radiogeschiedenis en programma’s gericht op de kortegolfgemeenschap. Informatie over de zendlocaties en frequenties wordt op een later moment bekendgemaakt. Binnenkort verschijnt een nieuwsbrief waarin de plannen van Radio Nova International verder worden toegelicht.

De nationale frequentie-autoriteit ANFR in Frankrijk heeft dit jaar meerdere proeven uitgevoerd waarbij het vermogen van de zender in Allouis op 162 kHz tijdelijk werd verlaagd. Deze tests vonden plaats in het kader van energiebesparing en moesten aantonen of een structurele verlaging van het zendvermogen mogelijk is zonder gevolgen voor de ontvangstkwaliteit. Het tweede proeftraject liep tot 18 november en volgens de toezichthouder verliepen de testen probleemloos. Gedurende de gehele periode bleef het signaal stabiel en werd geen enkele verstoring geconstateerd. De vermogensverlaging wordt daarom deze winter voortgezet, zodat ook in een koudere periode kan worden beoordeeld of de ontvangst betrouwbaar blijft. Wanneer opnieuw geen problemen optreden, kan de definitieve overgang in 2026 worden vastgelegd. De zender zou dan niet langer op 800 kW werken, maar permanent zakken naar 675 kW. De locatie Allouis heeft binnen de Franse omroepgeschiedenis een bijzonder lange staat van dienst. Het oorspronkelijke station ging in 1938 in gebruik. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd de installatie door de Duitse troepen vernietigd, waarna de Franse autoriteiten het complex enkele jaren later heropbouwden. In de decennia die volgden onderging het terrein meerdere aanpassingen en moderniseringen. De uitzendingen op langegolf van France Inter stopten op 31 december 2016. Hoewel het vroegere omroeplandschap sterk is veranderd, vervult Allouis nog steeds een belangrijke functie. Op het terrein staat de Franse atoomklok die het wettelijk tijdsignaal verspreidt. Via deze zender worden talloze klokken in Frankrijk gesynchroniseerd, waaronder die in stationsgebouwen en ziekenhuizen. Ook particulieren kunnen gebruikmaken van dergelijke tijdgestuurde klokken, die voor een bescheiden bedrag verkrijgbaar zijn. Afbeelding: Afbeeldingen: Zendlocatie Allouis in Frankrijk (foto Wikimeida Commons)

De Raad van State heeft een uitgebreid en kritisch advies uitgebracht over het wetsvoorstel dat de lokale publieke omroepen moet hervormen. De regering wil met de aanpassing van de Mediawet 2008 de positie van lokale omroepen versterken, maar volgens de Afdeling advisering is op meerdere punten nog onvoldoende onderbouwd dat de voorgestelde maatregelen daadwerkelijk bijdragen aan betere lokale journalistiek. Het wetsvoorstel beoogt dat de financiering voortaan vanuit het Rijk komt in plaats van via gemeenten. Daarnaast moet het aantal lokale publieke omroepen worden teruggebracht van 224 naar tachtig streekomroepen die grotere gebieden bedienen. Ook krijgt de Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen een rol als samenwerkings- en coördinatieorgaan. Het Commissariaat voor de Media beslist uiteindelijk bij de aanwijzing van een omroep, op basis van adviezen van zowel de gemeenteraad als de NLPO. De Raad van State benadrukt dat sterke lokale journalistiek belangrijk is voor de democratische rechtsstaat, maar vindt dat de regering onvoldoende laat zien dat de nieuwe financiering en schaalvergroting daadwerkelijk leiden tot een stevige basis voor onafhankelijke journalistiek. De verwachting dat het Rijk een toereikend budget kan bieden, wordt volgens het advies onvoldoende onderbouwd. De Raad wijst daarnaast op het risico dat grotere omroepen verder van lokale gemeenschappen komen te staan, waardoor hun publieke functies juist onder druk kunnen komen. Een ander punt van kritiek is het wettelijke maximum van tachtig omroepen. De Raad adviseert dit aantal niet in de wet vast te leggen, omdat het lastig wordt om een te groot omroepgebied later alsnog op te splitsen. Dat kan nodig zijn wanneer een gebied onvoldoende gedeelde geografische, economische of sociaal-culturele eigenschappen heeft. Ook de rolverdeling rond de aanwijzing van omroepen behoeft volgens de Raad aanpassing. De criteria waarmee de NLPO en de gemeenteraad adviseren lopen door elkaar, wat volgens het advies het risico vergroot dat de lokale binding van een omroep niet voldoende geborgd blijft. Daarnaast moet de toelichting bij het wetsvoorstel verduidelijken dat de NLPO geen openbaar gezag uitoefent, ondanks haar centrale positie in het stelsel. Juridisch speelt bovendien de verwerking van bijzondere persoonsgegevens een rol. Lokale omroepen zijn verplicht een Programmabeleid Bepalend Orgaan te hebben, waarin maatschappelijke, culturele, godsdienstige en geestelijke stromingen vertegenwoordigd zijn. Die vertegenwoordiging moet aangetoond worden aan het Commissariaat en de gemeenteraad, maar het opslaan of doorgeven van gegevens over bijvoorbeeld religie valt onder bijzondere persoonsgegevens, waarvoor strenge regels gelden. De Raad adviseert daarom om duidelijker vast te leggen welke maatregelen nodig zijn om deze gegevens te beschermen. De kritiek van de Raad van State is omvangrijk en raakt de kern van het wetsvoorstel. Het advies aan de regering luidt om het voorstel niet naar de Tweede Kamer te sturen voordat de geconstateerde bezwaren zijn verwerkt. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap laat weten met het advies aan de slag te gaan. De voorgenomen ingangsdatum blijft vooralsnog 1 juli 2026, gevolgd door een overgangsperiode tot 1 januari 2028.

Radio Nacional de España (RNE), de publieke omroep van Spanje, stopt na 88 jaar met de uitzending van zijn programma’s via de middelgolf. Deze beslissing betekent een belangrijke stap in de modernisering van het radiolandschap in Spanje. De middelgolf uitzendingen worden beëindigd om de luisteraars op moderne platforms te bereiken, zoals FM, mobiele apparaten en slimme luidsprekers, terwijl het DAB+-netwerk van de omroep verder wordt uitgebreid. Momenteel beschikt RNE nog over 32 middengolfzenders verspreid over het hele land. Het exacte tijdstip waarop de middelgolfsignalen definitief worden uitgezet, is nog niet vastgesteld. Het besluit om de middelgolf te staken volgt op een periode van teruglopende luistercijfers: uit recente gegevens van Estudio General de Medios blijkt dat de middengof uitzendingen van RNE nog slechts 69.000 luisteraars trekken. Hiervan luistert 58.000 naar Radio 1 en 11.000 naar Radio 5 Todo Noticias. Voor deze relatief kleine doelgroep zijn de kosten van het in stand houden van de zenders niet langer gerechtvaardigd. RNE zet de focus op digitale verspreiding via DAB+, een technologie die in Spanje relatief laat werd geïntroduceerd. Het Spaanse ministerie van Digitale Transformatie en Openbare Administratie bereidt momenteel een koninklijk decreet voor dat de officiële invoering van DAB+ regelt. De plannen van RNE voorzien dat tegen 2026 70 procent van de Spaanse bevolking DAB+-dekking moet hebben. In 2027 moet dit percentage stijgen tot 85 procent. Met deze overgang naar DAB+ wil RNE niet alleen zijn bereik moderniseren, maar ook de kwaliteit van de radio-uitzendingen verbeteren. Door middel van digitale distributie kunnen luisteraars genieten van een heldere ontvangst en een breder aanbod aan zenders. Tegelijkertijd wordt hiermee aangesloten bij het luistergedrag van het publiek, dat steeds meer kiest voor digitale en mobiele platforms.

Tijdens de jaarlijkse Top 4000 op Radio 10 zijn Gordon en Froukje de Both niet te horen met hun ochtendshow. De zender zendt de lijst onafgebroken uit, waardoor de reguliere programmering een maand lang vervalt. Volgens Gordon betekent dat voor hem en Froukje een maand vrijaf. Het duo keert op 5 januari weer terug in de ether. De Top 4000 begint op donderdag 27 november en is 28 dagen lang te horen. De stembussen voor de lijst zijn inmiddels geopend. De muzieklijst is voor Radio 10 een belangrijk onderdeel van de decemberprogrammering en trekt jaarlijks veel luisteraars. Gordon en Froukje startten op 1 september met hun dagelijkse ochtendshow op Radio 10. De luistercijfers laten vooralsnog geen groei zien; het marktaandeel van de zender daalde de afgelopen maanden merkbaar. Om de show beter op de rails te krijgen, wordt momenteel gewerkt aan verschillende verbeteringen. Zo is Jan-Paul Grootentraast aan het team toegevoegd om de presentatie te begeleiden en de inhoud te versterken. Afbeelding: Gordon en Froukje de Both (foto Radio 10-Remko Modderkolk)

Na een lange en invloedrijke loopbaan binnen de Nederlandse radiowereld legt Herbert Visser zijn functie als statutair directeur van Mediahuis Radio neer. Hoewel hij zijn dagelijkse verantwoordelijkheden overdraagt, blijft hij in een adviserende rol verbonden aan het bedrijf. Visser was sinds begin jaren 80 actief in de radiosector en groeide uit tot een van de bekendste namen in de commerciële radiowereld. Zijn carrière begon achter de microfoon als dj en nieuwslezer, waarna hij zich ontpopte tot ondernemer en oprichter van het radiostation 100% NL. Vanuit die positie speelde hij een bepalende rol bij RadioCorp, het moederbedrijf van 100% NL en SLAM!. Na de overname van RadioCorp door Mediahuis Radio ruim twee jaar geleden trad Visser toe tot de directie van het mediabedrijf. Daar was hij medeverantwoordelijk voor het verstevigen van de positie van de verschillende radiomerken binnen de organisatie. Onder zijn leiding werden 100% NL, SLAM! en Radio Veronica succesvol geïntegreerd binnen Mediahuis Radio. De afgelopen jaren waren voor commerciële radiostations allesbehalve eenvoudig. De sector kreeg te maken met ingrijpende veranderingen, zoals de gevolgen van de coronaperiode en de herverdeling van frequenties. Binnen dat uitdagende speelveld wist Visser richting te geven aan een periode van stabiliteit en groei, waarin de zenders van Mediahuis Radio zich opnieuw konden profileren. Mediahuis Radio behoort tegenwoordig tot de belangrijkste spelers op de Nederlandse radiomarkt. Met merken als Radio Veronica, 100% NL, SLAM! en Sublime bereikt het bedrijf maandelijks zo’n 5,5 miljoen luisteraars. De radiozenders maken deel uit van het grotere Mediahuis-concern, waaronder ook titels vallen als De Telegraaf, NRC, Dumpert en Metro. Aan het einde van dit jaar draagt Herbert Visser officieel zijn taken als statutair directeur over. Met zijn aanblijven als adviseur blijft zijn ervaring en kennis behouden voor Mediahuis Radio, waarmee de samenwerking in een nieuwe vorm wordt voortgezet. Afbeelding: Herbert Visser (foto Mediahuis Radio)

PowNed komt op 12 november met een nieuwe podcastserie die zich richt op het duistere verhaal rond sekteleider Aaldert van E. De reeks, getiteld De Sekte van Aaldert, is een samenwerking tussen PowNed en NPO Radio 1. De makers, Maaike Timmerman en Sandra van den Heuvel van Het Misdaadbureau, reconstrueren hoe Van E. tientallen jaren lang mensen wist te manipuleren en te misbruiken onder het mom van geestelijke bevrijding. De serie voert de luisteraar mee naar verschillende Zuid-Hollandse dorpen waar Aaldert van E. actief was. Daar sprak hij mensen aan met beloften van genezing en verlossing, maar zijn praktijken leidden tot diepe psychische en financiële schade. Oud-volgelingen, slachtoffers, getuigen en deskundigen delen hun ervaringen en inzichten over de werkwijze van Van E. en de gevolgen voor degenen die zijn invloed probeerden te ontvluchten. In de podcast wordt duidelijk hoe hij een systeem van afhankelijkheid creëerde waarin volgelingen elk gevoel van zelfstandigheid verloren. De verhalen schetsen een patroon van geestelijke manipulatie dat jarenlang buiten het zicht van de autoriteiten bleef. Ook het Openbaar Ministerie komt aan het woord over de juridische kant van de zaak en de uitdagingen bij het aanpakken van dit soort misbruik. De makers gaan zelfs een stap verder door Van E. zelf te confronteren met de getuigenissen die ze hebben verzameld. Die ontmoeting vormt een belangrijk moment in de zoektocht naar antwoorden op de vraag hoe iemand zo lang ongestoord levens kon beïnvloeden en verwoesten. De podcast sluit aan bij actuele ontwikkelingen in de samenleving. Er wordt gewerkt aan nieuwe wetgeving om psychisch geweld als zelfstandig strafbaar feit op te nemen, en recent is een speciaal hulppunt geopend voor mensen die vastzitten in sektarische of manipulatieve groepen. De Sekte van Aaldert maakt zichtbaar hoe slachtoffers na hun vertrek vaak zonder steun achterblijven, omdat hun hele sociale omgeving door de sekte is afgebroken. De zesdelige serie is vanaf 12 november 2025 beschikbaar via NPO Luister en de bekende podcastplatforms. Afbeelding: foto PowNed

NPO Radio 2 kreeg eerder al te maken met veranderingen in de programmering. Vanaf 1 januari verdwijnen verschillende nachtprogramma’s van de zender. Hierdoor verdwijnt de plek van Desiree van der Heiden in de nacht, terwijl ook Van Inkels Choice met Jeroen van Inkel en Eddy’s Nachtwacht met Eddy Keur stopt. Deze wijziging vormt het begin van een bredere reeks aanpassingen die de publieke radiozenders de komende periode raken. Daarnaast wordt op zaterdagmiddag Muziekcafé geconfronteerd met een forse vermindering van het budget. Door de beperking wordt per uitzending minder ruimte geboden aan live optredens, waardoor minder artiesten in de studio terechtkunnen. Deze aanpassing vormt een belangrijke bezuiniging voor NPO Radio 2, dat hiermee opnieuw een ander karakter krijgt in het weekend. De bezuinigingen die in 2027 ingaan, werken door binnen meerdere zenders van de publieke omroep. Op NPO Radio 5 dreigen zowel De Sandwich als Andermans Veren te verdwijnen. De Sandwich, gepresenteerd door Jacques Klöters, is elke zondagochtend te horen en kent een lange geschiedenis. Het programma startte in 1995 op Radio 2 en verhuisde in 2010 naar Radio 5. Andermans Veren met Kick van der Veer begon in 1992 ook op Radio 2 en volgde in 2010 dezelfde overstap. Ook op NPO Klassiek zijn de gevolgen merkbaar. Het dagelijkse programma Opium, dat elke werkdag tussen 19:00 en 20:00 uur wordt uitgezonden, dreigt eveneens te verdwijnen. Hiermee raakt de zender een vast onderdeel van de avondprogrammering kwijt. Volgens AVROTROS wordt er nog overlegd over de toekomst van de betrokken programma’s, maar duidelijk is dat de impact van de bezuinigingen breed voelbaar is binnen de publieke radio. Daarnaast zal ook Het Zondagochtend Concert verdwijnen uit de programmering van NPO Klassiek.. De omroep laat weten dat de gesprekken over de formats nog gaande zijn, terwijl de nieuwe financiële kaders richting 2027 de toon zetten voor verdere aanpassingen.

Audioreclame blijft een belangrijke pijler voor adverteerders en toont ook in het derde kwartaal van 2025 een duidelijke groei. In de periode juli tot en met september werd er gezamenlijk 55,3 miljoen euro geïnvesteerd in audioreclame, een stijging van 8,7% ten opzichte van dezelfde periode in 2024. Over de eerste negen maanden van 2025 komt de totale audioreclamebesteding uit op 172 miljoen euro, wat een lichte toename van 2,2% betekent ten opzichte van vorig jaar. Deze cijfers zijn afkomstig uit de nieuwste rapportage van Audify. Het grootste segment van de markt blijft de traditionele spotreclame op radio, goed voor 45,8 miljoen euro of 83% van het totaal. Branded content laat een forse groei zien en komt uit op 3,2 miljoen euro, een stijging van 66% ten opzichte van vorig jaar. Podcastreclame kende in het derde kwartaal een recordgroei van 307% en kwam uit op 3,3 miljoen euro. Deze enorme toename is deels toe te schrijven aan de toetreding van nieuwe partijen tot Audify en de NMO Podcast Standaard, waardoor bijna de volledige markt maandelijks kan worden gemonitord. Daarnaast is er sprake van intrinsieke groei in de podcastmarkt door toenemende populariteit bij luisteraars. De grootste adverteerders in het derde kwartaal zijn traditioneel actief in de retail-, financiële dienstverlening- en transportsector, met Telecom & ICT op een vierde plek, net buiten de top drie. De tien grootste audiomerken zijn Aldi, KPN, Lidl, Jumbo, Odido, Albert Heijn, Bol, Amazon, Ziggo en Kruidvat. De groei in digitale audio en podcasts laat zien dat luisteraars ook online massaal te bereiken zijn via audio. Audify ondersteunt marketeers hierin met kennis, creatie en inspiratie via de Audify Academy, zodat merken de kracht van audio optimaal kunnen benutten. Audify is de marketingorganisatie voor meer en beter geluid in commerciële communicatie en vertegenwoordigt toonaangevende audiomakers en hun verkoophuizen. De stichting is tevens medeopdrachtgever van het NMO Luisteronderzoek, dat inzicht biedt in het luistergedrag in Nederland.

Kees Borrell, bekend van zijn werk aan boord van het zendschip MV Mi Amigo, is op 9 november in Thailand om het leven gekomen bij een verkeersongeval nabij zijn woonplaats. Het overlijden van Borrell is bevestigd door Rob van Dam, beter bekend als Marc Jacobs. Borrell kwam in mei 1978 voor het eerst aan boord van de MV Mi Amigo, aanvankelijk als kok. Daarvoor werkte hij in ‘Restaurant Amsterdam’ in Playa d’Aro, een ontmoetingsplaats voor veel medewerkers van Radio Mi Amigo. Al snel bleek dat hij veel meer in zijn mars had dan koken alleen. Hij verrichtte technische werkzaamheden aan boord, waaronder reparaties aan de zendmast van 50 meter hoog en onderhoud aan de generatoren. Naast zijn werkzaamheden achter de schermen presenteerde Borrell na enige tijd ook zelf radioprogramma’s, vaak in de vroege ochtenduren. Zijn collega’s herinnerden hem als een optimistische en zorgzame man die altijd klaarstond voor anderen. Na zijn periode aan boord van de MV Mi Amigo was Borrell intensief betrokken bij de verbouwing van de MS Magdalena tot zendschip in Griekenland voor Radio Mi Amigo. Later werkte hij nogmaals op de MV Mi Amigo, in de tijd dat Radio Caroline daar een Nederlandstalige dienst verzorgde. Samen met zijn vrouw Kasai vestigde Borrell zich uiteindelijk in Thailand, op het eiland Koh Samui. Daar bouwde hij een nieuw bestaan op, maar hij bleef regelmatig contact houden met Nederland en bezocht zijn geboorteland met enige regelmaat. Zijn overlijden betekent het verlies van een betrokken en veelzijdige man die op verschillende manieren heeft bijgedragen aan de geschiedenis van de zeezenders. Afbeelding: Kees Borrell (rechts) samen met Ad Roberts (links) in 2008 (foto Vincent Schriel).