Radio Antwerpen: het wrak van de Uilenspiegel

 

 

Foto: Theo Hoekstra

 

Over praktisch elke zeezender heb ik in boekvorm het nodige geschreven, maar Radio Antwerpen, vanaf de Uilenspiegel, heb ik links laten liggen. In de loop der jaren zijn vele documenten tot mij gekomen en werden toegevoegd aan het dossier Uilenspiegel. En zo’n dossier gaat dan telkens weer terug in het archief. Dankzij volger Albert Pleijsier haalde ik het dossier tevoorschijn. Hij had het verzoek of ik eens kon kijken of er van het station programmaoverzichten waren. Maar noch in het dossier noch op internet, noch op mijn externe schijf was een dergelijk overzicht te vinden.

Een half uur door het dossier te zijn heen gegaan, heb ik het een en ander kunnen vinden, maar kwam ik ook een bericht tegen dat verwondering opleverde en waar ik de inhoud met de lezers wens te delen. Een datum en bron werd niet vermeld en dus diende eerst opgelost te worden wanneer het ‘gepubliceerde’ had plaatsgevonden.

 

Het was een knipsel met een berichtje op de achterkant dat mij verder bracht. Via een zoekmachine tikte ik een aantal trefwoorden in die mij brachten naar een gijzeling door een aantal Joegoslaven in het consulaat van hun land in het Zweedse Gothenburg. Het waren leden van de Kroatische neofascistische Oetasjl organisatie en ze wensten vrijlating van hun leider Hkrac uit de gevangenis in Belgrado plus een geldbedrag van 100.000 dollar van de Zweedse regering.

 

Door snel ingrijpen van de Zweedse politie kwam in de ochtend van de 11de februari 1971 een einde aan de bezetting en was voor mij, via dit bericht, het duidelijk dat een ander bericht in dezelfde, onbekende krant, ook van dezelfde datum was. De kop luidde: ‘Gestrand radioschip wordt opgeblazen’. Laten we eens de integrale tekst volgen van dit bericht: ‘De overblijfselen van de in 1962 bij Cadzand gestrande Belgische radioschip Uylenspiegel zullen met dynamiet worden opgeblazen en daarna worden opgeruimd. Het wrak vormt een gevaar voor de zeewering en levert gevaar op voor toeristen die bij laag water aan boord klauteren. Sinds de stranding zijn daarbij enkele ernstige ongevallen gebeurd. De Uylenspiegel heeft vier jaar lang popmuziek en reclameboodschappen uitgezonden voor de Belgische kust. Tijdens een winterstorm in 1962 liep het schip op de Zeeuws-Vlaamse kust.’

 

Naar ik aanneem is bij het maken van dit bericht een leerling-journalist actief geweest en heeft een eventuele begeleider niet goed ingegrepen. Uiteraard was de naam van het zendschip verkeerd. Daarnaast schreef de journalist dat het radiostation gedurende vier jaar popmuziek en reclameboodschappen had uitgezonden. Hoezo 1962 popmuziek? Geen sprake van. Amuserende en licht informatieve programma’s voor het gehele gezin en zeker geen muziek uit de categorie ‘popmuziek’ waarmee we pas vanaf medio 1963 beperkt kennis maakten. Bovendien waren er in de periode dat Radio Antwerpen vanaf het betonnen zendschip werd uitgezonden sporadisch reclameboodschappen te horen.

 

Bovenal was er de enorme fout te lezen dat het station liefst 4 jaar lang had uitgezonden. Dit terwijl Radio Antwerpen op 15 oktober 1962 vanaf de Uilenspiegel haar uitzendingen begon en op 16 december het zendschip op het strand van Cadzand liep en wel ter hoogte van Retranchement. Maar de grote vraag is of in het voorjaar van 1971 het geplande opblazen van de Uilenspiegel een succes was. Liefst 22 jaar later, in juni 1993, kwam vanuit Zeeland mij een bericht tegemoet waaruit bleek dat er nog steeds restanten van het voormalige betonnen zendschip waren terug te vinden, en wel op het strand bij het gelijknamige dorp.

 

Het was namelijk belangrijk te weten voor strandbezoekers en zonaanbidders dat men bij laagstaand water de voeten kon openhalen aan scherpe restanten van de Uilenspiegel. Het ging daarbij, volgens het artikel, om restanten van de betonblokken, waarmee het zendschip verzwaard was. In werkelijkheid ging het om restanten van het betonnen schip.

 

Om onnodige verwondingen te voorkomen werden door medewerkers van het waterschap ’t Vrije van Sluis’ in de daaraan voorafgaande weken houten paaltjes geslagen om de restanten van het wrak van de Uilenspiegel af te bakenen. De kosten van de afbakening kwamen voor rekening van het waterschap en de gemeenten Sluis en Oostburg en werden in het artikel van de PZC geschat op ruim 20.000 gulden.

 

De restanten van de Uilenspiegel waren dus 3 decennia pure nostalgie, niet alleen voor Vlamingen en Zeeuws-Vlamingen maar ook voor de vele vakantiegangers, die in de zomer Zeeland bezochten en dus ook een kijkje gingen nemen op het strand van Retranchement. Terugkomend op het artikel in de PZG van 14 juli 1993 werd het mij ook duidelijk waar die fout vandaan kwam dat Radio Antwerpen liefst vier jaar in de ether was. De betreffende niet bij name genoemde journalist vertelde dat eigenaar Georges de Caluwé reeds in 1958 was begonnen met uitzendingen vanaf de MV Uilenspiegel en niet, zoals de echte historie ons vertelt, op 15 oktober 1962 voor het eerst in de ether was met Radio Antwerpen van het zendschip.

 

Het was twee maanden later, 16 december 1962, dat er een zware noordwester storm heerste voor de Belgische en Zeeuws-Vlaamse kust en de Uilenspiegel van haar ankers sloeg. Negen man bemanning ondernamen alle moeite om het schip te redden maar de kracht van het water overheerste en grote golven met water sloegen ook nog eens in het ruim van het schip. Uiteindelijk werden de bemanningsleden met behulp van een reddingsboot van boord gehaald en strandde de Uilenspiegel op het strand bij Cadzand. Reeds de volgende dagen kwamen vele honderden mensen uit zowel Vlaanderen als Zeeland kijken naar het vastgelopen zendschip.

 

En gedurende die lange periode gebeurden er de nodige kleine en grote ongelukken. Zo verloor een toerist zijn evenwicht en viel in de ruimte van het schip. Een ambulanceteam werd ingezet om de gewonde persoon vanuit het ruim te stabiliseren en naar een bijgelegen ziekenhuis te vervoeren. Het was acht jaar na de stranding dat voornoemd waterschap overeenstemming bereikte met de verzekeringmaatschappijen en er een bedrag vrij kwam om het schip van het strand te ruimen.

 

Aannemer Van Wijnen uit het Zeeuws-Vlaamse de Groede kreeg de opdracht het schip te slopen. Maar compleet slopen was onmogelijk geworden mede als gevolg dat de Uilenspiegel in de daaraan voorafgaande jaren steeds dieper in de zandbodem was weggezakt en een deel van de kiel van het schip zelfs zwaar liggend in een kleilaag.

 

In 1973 bleek, doordat delen van het strand waren weggespoeld, dat de betonnen brokstukken weer een zichtbaar probleem waren geworden. Men dacht dat het eventueel mogelijk was met inzet van onder meer branders het probleem eindelijk op te kunnen oplossen. Een paar jaar later werd er een nieuw strandhoofd aangelegd en werden de restanten ingekapseld en over de restanten grote netten gespannen. Dit ter voorkoming dat toeristen toch over het afgebakende geheel zouden gaan lopen. Wind en water zorgden er vervolgens voor dat grote hoeveelheden zand over de restanten heen kwamen.

Uiteindelijk werd het wrak in 1993 weer duidelijk zichtbaar en is besloten het met houten palen af te schermen. En zo bleven de restanten van het zendschip decennia een zichtbare herinnering aan Radio Antwerpen en Georges de Caluwé.

 

 

@ Hans Knot maart 2025

 

 

 

 

 

Mooi verhaal Hans over het korte bestaan van R Antwerpen vanaf de Uilenspiegel. 

 

Naar het schijnt hebben Veronica technici hieraan meegeholpen. 

 

Radio Antwerpen van Georges deCaluwe bestond al voor de oorlog. Je had toen een flink aantal lokale zenders in Belgie, zowel Vlaanderen als Wallonie, die uitzonden rond de 200 meter. Op oude Belgische radios staat dat ook op de schaal. 

R Antwerpen,  bijgenaamd Radio tKerkske, zender stond in een Kerk, was zeer populair. 

In de oorlog moesten de zenders sluiten vd Belgische regering met de belofte dat ze na de oorlog hun vergunning terugkregen.  

Dat gebeurde niet omdat de staatsomroep het monopolie wilde en geen populaire zenders als concurrent. 

Zelfs de VRT spreekt er nu  op haar site schande over. 

 

Het zendschip was een soort wraakactie van de Caluwe,  die kort daarna overleed. 

Eigenlijk bij elkaar een Triest verhaal. 

 

6 maart6 mrt bewerkt door ruudam

het is mij wel bekend dat Veronica reclame maakte voor het toen nieuwe station

 

 

Wij gingen elke zomer vanaf 1963 naar Cadzand op vakantie en elk jaar zag je het wrak verder wegzakken. het verhaal van Hans is zeer herkenbaar. Zelf ben ik er ook nog wel eens opgeklommen in 1964 of 1965...  het was niet ongevaarlijk, het ruim lag open en stond vol water en zand.

later is het inderdaad gedeeltelijk gesloopt en zat er tussen  het zand stukjes grammofoonplaat. Ik heb nog een klein stukje van een 78 toerenplaat als relikwie bewaard.

Op mijn website staat  onder Nederlands/Vlaamse zeezenders een pagina over Radio Antwerpen, is er bezwaar als ik het programma overzicht er bij opneem?

 

Ik heb nog ergens een Belgisch artikel uit 1934 waarin de komst van ON4ED niet onverdeeld enthousiast ontvangen wordt. De zender bevond zich in de toren van een protestantse kerk en als tegenprestatie werd een (muziek)programma van protestantse signatuur uitgezonden, wat in het katholieke Vlaanderen niet overal goed viel. Ik zal het opzoeken en inscannen...

 

Groet,

Andries

Mooi artikel!  Weer een stukje geschiedenis boven water.

 

Ter aanvulling: ON4ED was de officiële roepletter/stationsnaam van " Radio Kerkse", eigenaar George de Caluwe

2 uur geleden zei Andries 2:

Wij gingen elke zomer vanaf 1963 naar Cadzand op vakantie en elk jaar zag je het wrak verder wegzakken. het verhaal van Hans is zeer herkenbaar. Zelf ben ik er ook nog wel eens opgeklommen in 1964 of 1965...  het was niet ongevaarlijk, het ruim lag open en stond vol water en zand.

later is het inderdaad gedeeltelijk gesloopt en zat er tussen  het zand stukjes grammofoonplaat. Ik heb nog een klein stukje van een 78 toerenplaat als relikwie bewaard.

Op mijn website staat  onder Nederlands/Vlaamse zeezenders een pagina over Radio Antwerpen, is er bezwaar als ik het programma overzicht er bij opneem?

 

Ik heb nog ergens een Belgisch artikel uit 1934 waarin de komst van ON4ED niet onverdeeld enthousiast ontvangen wordt. De zender bevond zich in de toren van een protestantse kerk en als tegenprestatie werd een (muziek)programma van protestantse signatuur uitgezonden, wat in het katholieke Vlaanderen niet overal goed viel. Ik zal het opzoeken en inscannen...

 

Groet,

Andries

Ga rustig je gang Andries mijn research en publiceren gebeurt al meer dan 55 jaar en grotendeels onder de koepel van SMC. Delen van onze kennis en rter beschikking stellen van archiefstukken staat op de bovenste trede. Over Uilenspiegel zal ik zeker nog een keer terug keren

 

1 uur geleden zei Andries 2:

Mooi artikel!

 

Inderdaad, bedankt Thijs.

Dank je Hans,

Ik zal de pagina over Radio Antwerpen binnenkort bijwerken. 

Groet,

Andries

44 minuten geleden zei Andries 2:

Dank je Hans,

Ik zal de pagina over Radio Antwerpen binnenkort bijwerken. 

Groet,

Andries

kun je mij de link sturen?

 

de link naar mijn website:  https://www.techniekvantoen.nl.  Zie onder "De Nederlands/Vlaamse zeezenders." 

 

Groet,

Andries

19 uur geleden zei Andries 2:

Mooi artikel!  Weer een stukje geschiedenis boven water.

 

Ter aanvulling: ON4ED was de officiële roepletter/stationsnaam van " Radio Kerkse", eigenaar George de Caluwe

ON4ED is de tweede roepnaam, de eerste twee letters ON die op België sloegen hadden oorspronkelijk twee andere letters.

Na de 2e wereldoorlog gebruikte de openbare omroep de apparatuur van Georges Decaluwé nog. Wanneer Georges alles kwijtspeelde aan de staat is onduidelijk. De ene bron heeft het over 31 augustus 1947 en de andere 31 augustus 1948. 31 augustus blijft een opmerkelijke dag in de radiogeschiedenis.

7 minuten geleden zei bert ree:

Na de 2e wereldoorlog gebruikte de openbare omroep de apparatuur van Georges Decaluwé nog.

 

Volgens het artikel uit de Telegraaf van 13 oktober 1962, heeft hij vlak voor de inval van de nazi's in 1940, de zender en apparatuur met een zware hamer kapot geslagen.

een andere versie van de gebeurtenissen is te lezen in het boek:
De Belgische radio-omroep tijdens de tweede wereldoorlog, Greta Boon, 1988
https://www.mediafire.com/file/czbxi3ar5j6ames/

 

groet, Hans

3 uur geleden zei Hans Hendriks:

een andere versie van de gebeurtenissen is te lezen in het boek:
De Belgische radio-omroep tijdens de tweede wereldoorlog, Greta Boon, 1988
https://www.mediafire.com/file/czbxi3ar5j6ames/

 

groet, Hans

uit diverse interviews met medewerkers van toen bleek dat radio Antwerpen in Antwerpen altijd twee zenders te beschikking had. Er kon altijd overgeschakeld worden naar de 2e zender indien er een probleem zou zijn met de 1e zender. Tijdens de 2e WO was Georges al bezig een nieuwe zender te bouwen, zodat hij onmiddellijk kon starten als Antwerpen bevrijd was. Tijdens de 1e WO had men de Duitsers kunnen tegenhouden aan de Ijzer dank zij Karel Cogghe. Tijdens het begin van de 2e WO mislukte uitzendingen vanuit Gistel (West-Vlaanderen, de kustprovincie) met de 2e zender van radio Antwerpen daar de Duitsers te snel waren opgerukt.

Hans, bedankt voor je verhelderende bijdrage over dit onderwerp. Ik zou het hele boekje wel eens in handen willen krijgen.

In een oud boek, "Radio voor Iedereen", 3e uitgave van het Radio jaarboek 1934, uitgever "Klank en Beeld Instituut" vond ik een bijdrage over de regionale zenders: "Regionale zenders en hunne betekenis". Hierin wordt nogal wat kritiek op 4ED geleverd. Niet Vlaams en niet Katholiek genoeg.

Het hele verhaal is nogal Vlaams-nationaal van aard, geschreven in een tijd dat Vlaanderen zich nogal achtergesteld voelde t.o.v. Wallonië.  

Waar een item over het wrak van de Uilenspiegel al niet toe kan leiden..

 

De Regionale Zenders en Hunne Betekenis!.pdf