Waarschuwing Raad van State: Bezuinigingen bedreigen fundamenten van democratie

De Raad van State luidt in haar jaarlijkse Staat van de rechtsstaat de noodklok over de staat van de Nederlandse democratie. De hoogste adviseur van het kabinet stelt dat democratische principes onder druk staan en dat het bestel dreigt te worden uitgehold wanneer politieke en maatschappelijke krachten democratie reduceren tot een middel om macht te verkrijgen op basis van meerderheidssteun.

In het rapport benadrukt de Raad dat democratie niet louter draait om het verkrijgen van een meerderheid, maar om het waarborgen van rechtsstatelijke uitgangspunten, zoals onafhankelijke instituties en de bescherming van minderheden. De versmalling van het democratische begrip tot ‘de helft plus één’ wordt als een fundamenteel risico gezien voor de toekomst van de rechtsstaat.

Bijzonder kritisch is de Raad over recente beleidsplannen van het nieuwe kabinet. Terwijl tijdens de formatie de belofte werd uitgesproken om de democratische rechtsorde te beschermen, zijn er vervolgens forse bezuinigingen aangekondigd op enkele kerninstellingen van diezelfde rechtsorde. Het gaat onder meer om het hoger onderwijs, de wetenschap en de publieke omroep.

De Raad van State wijst in het bijzonder op het belang van de publieke omroep voor een gezonde democratie. Als onafhankelijke informatiebron biedt deze een breed, pluriform aanbod aan nieuws en opinies, en maakt zij complexe maatschappelijke en politieke kwesties toegankelijk voor een groot publiek. De omroep vervult bovendien een waakhondfunctie ten opzichte van de macht.

De aangekondigde bezuinigingen op de NPO worden in het rapport in verband gebracht met risico’s voor de journalistieke onafhankelijkheid, de diversiteit aan stemmen in het publieke debat en de beschikbaarheid van regionale verslaggeving. Ook wordt gewezen op de bredere context van toenemende desinformatie, waarbij een goed functionerende publieke omroep juist van extra belang wordt geacht.